دوره آثار افلاطون - جلد 3

برای شناخت و درک تفکرات و عقاید جهان کنونی، مطالعه مآخذ و سرچشمه‏های آن لازم، بلکه واجب است.کاخ معرفت لابد معمارانی داشته است.در میان محققان جهان این اتفاق نظر هست که یکی از پی‏افکندگان و سازندگان این بنای جاوید-تفکر و معرفت-افلاطون حکیم است.
افلاطون در هیچ جای جهان ناشناخته نیست، اما شاید کمتر کسی پیدا می‏شود که او را از آثارش شناخته باشد.معمولا از طریق مطالعه کتابهای تاریخ فلسفه، با این حکیم عظیم یونان آشنا می‏شوند.ما ایرانی‏ها در قرون سوم و چهارم پس از اسلام با افکار افلاطون آشنا شدیم و تا امروز بارها آثار وی به فارسی ترجمه شده است.ولی ترجمه کامل کتابهای او، با همّت نستوه دکتر محمد حسن لطفی برای نخستین بار در سال 1363 در چهار جلد و 2676 صفحه (چاپ دوم 1367) به جامعه‏ علمی ایران عرضه شد.
در اینجا، مروری گذرا داریم بر رساله‏های افلاطون از روی ترجمه یاد شده، که انصافا در انتقال ظرایف و دقایق سخنان افلاطون، هیچ کم و کسر باقی نگذاشته است و با الفاظ شیرین فارسی مفاهیم عالی حکمت افلاطون را به روان‏ترین شکل ممکن بیان نموده است.

مجلد حاضر شامل رساله های زیر است ، که جلد سوم از دوره آثار افلاطون چاپ 1367 خوارزمی است:

20-فایدروس(عشق و زیبایی)
یکی از رساله های مشهور و والای افلاطون !
فایدروس خطابه‏ای درباره عشق می‏خواند و نظر سقراط را جویا می‏شود.سقراط سخن را به روح می‏کشد و آن را مرگ ناپذیر و مشتاق تماشای حقیقت می‏داند که ایده‏ها(مثل)را می‏بیند.ارواحی که حقیقت را دیده‏اند، در این دنیا در تن دوستداران دانش و جویندگان زیبایی جای می‏گیرند و یا کمر به خدمت فرشتگان دانش و هنر می‏بندند و خدمتگزاران عشق می‏شوند.روحهایی که در مرتبه دوم از دیدار کنندگان حقیقت‏اند، در تن پهلوانان جنگاور یا پادشاهان مشروطه طلب اقامت می‏کنند.در مرتبه سوم، سیاستمداران و بازرگانان، در مرتبه چهارم ورزشکاران و پزشکان، در مرتبه پنجم کاهنان و غیبگویان، در مرتبه ششم شاعران و مقلدان، هفتم پیشه وران و کشاورزان، هشتم سوفیستها و مردم فریبان، و نهم در تن فرمانروایات مستبد.
آنان که مقام اصلی خود را در جهان بالا، به یاد می‏آورند همواره عاشق زیبایی راستین هستند و از دیدن زیباییهای زمینی به یاد آن زیبایی اصیل می‏افتند و در آرزوی نیل بدان می‏باشند.عشق راهی‏ است از زمین به آسمان.عاشق خویشتن‏دار است و خود را به شهوت نمی‏آلاید.

21-ته ئه تتوس(شناسایی)
شناسایی چیست؟هومر و هراکلیتوس و پیروانشان که همه چیز را در سیلان و جنبش می‏بینند و نیز پروتاگوراس که آدمی را مقیاس همه چیز می‏داند، شناخت را ادراک حسی می‏شمارند.ولی حس فقط جزئیات را در می‏یابد، پس دریافت کلیت(مفاهیم) با کدام حس صورت می‏گیرد؟
ادراک کلّی کار روح است.ادراک حسی، شناخت اصلی نیست و چه بسا در ادراک درست خلل هم وارد می‏کند.سقراط، در این رساله خود را «ماما-قابله»می‏خواند که وظیفه‏اش کمک به زایش اندیشه است نه تعلیم آن.

22-سوفیست
در این رساله سقراط سکوت می‏کند.بیگانه‏ای با ته ئه تتوس در معنای سوفیست به بحث می‏پردازد.
او سوفیست را کسی می‏داند که به خاطر آموختن فضایل پول می‏گیرد و روش او هم مجادله است.
آنگاه بحث وجود و لا وجود، پیش می‏آید.در پایان کار سوفیست اینگونه معرفی می‏شود:تقلید نیز نگبازانه مبتنی بر پندار که با ساختن تصاویر دروغین و فریبنده و از راه جدل، دیگران را به گفتار متناقض وامی‏دارد.

23-مرد سیاسی
در اینجا هم سقراط وارد گفتگو نمی‏شود، بلکه جوانی همنام او به سخن می‏پردازد.مرد سیاسی از میان عده قلیلی بیرون می‏آید که دانائی راستین داشته باشند.او باید از فضایل چون:شجاعت و عدالت و عفّت و شهامت، برخوردار باشد.حاکمیت مرد سیاسی باعث می‏شود تا هر کس به سعادتی که برایش ممکن است برسد.

24-پارمنیدس(واحد و ایده)
بحث معروف مثل و ارجاع کثرات به ایده‏ها-مثل و بازگشت همه مثالها(مثل)به مثالی واحد، موضوع این رساله است.خلاصه کردن آن با حفظ مفاهیم اصلی ممکن نیست.

25-فیلبس(لذت)
فیلبس مدعی است که خوب همان لذت است.
سقراط می‏گوید:همه لذات خوب نیستند و همه خوبها هم لذت نیستند.خوب حقیقی، دانش راستین و بهره‏مندی از ایده است.

26-تیمائوس(جهان و انسان)

این رساله حالت مناظره ندارد سقراط فقط شنونده است تیمائوس سخن می‏گوید.او به دو نوع وجود قائل است:یکی وجود ایده، که با عقل درک می‏شود؛ و دیگر طرحی از ایده که همان جهان مادی و با حواس قابل شناخت است.علوم باید با نیازهای انسان هماهنگ باشند. این رساله رساله ی ارزشمندی است که افلاطون در آن در مورد وجود آفرینده و خدا نیز به زبان خویش سخن می گوید.

27-کریتیاس
در اینجا هم کریتیاس متکلم وحده است.او درباره یونان و مساحت و تاریخ آن و چگونگی تقسیم زمین آن به وسیله خدایان سخن می‏گوید و یونان را از دیگر سرزمین‏ها برتر می‏داند.

28-نامه‏ ها
مجموعه سیزده نامه است که محققان فقط نامه‏های شماره 6 و 7 را اصیل می‏دانند.نامه شماره دو اشاراتی به واحد(شاه جهان)و آنکه در درجه دوم و سوم است، دارد.افلاطون توصیه می‏کند که درباره مسائل فلسفی چیزی نوشته نشود.(این نامه می‏تواند یکی از منابع فکری فلوطین باشد، واحد، عقل، نفس.
فلوطین هم از نوشتن مسائل فلسفی اکراه داشت.)