واژه های فارسی عربی شده

‍ سالروز درگذشت "سیبویه ایرانی"، که برای زبان عربی، صرف و نحو نوشت
🔹ابو بشر عمرو بن عثمان بن قنبر، معروف به سیبویه، زبانشناس معروف ایرانی در نخستین هفته ژانویه سال ۷۹۳ میلادی در شیراز درگذشت. اهمیت تاریخی سیبویه از آن جهت است که نخستین فردی بود که برای زبان عربی صرف و نحو (گرامر) نوشت و صداها را در این زبان مشخص ساخت. سیبویه اهل فارس است. در بیضا متولد شد و حیات علمی خویش را در بصره طی کرد و سفری هم به بغداد رفت. سیبویه در سفری که به بغداد رفت، داستان معروفی با کسایی دارد که به قصه #زنبوریه معروف است. پس از سفر بغداد به فارس برگشت و چهل سال بیشتر نداشت که در همانجا درگذشت و در مولد خویش دفن شد. کتاب معروف سیبویه در نحو به نام الکتاب معروف است و از بهترین کتب جهان در فن خود یعنی از قبیل مجسطی بطلمیوس در هیئت و منطق ارسطو در منطق صوری تلقی شده است.
* اولین گام در راه مطالعه زبان عربی، ابداع نشانه‌هایی برای قرائت صحیح آن بود، سپس تدوین رسم‌التعلیم زبان عربی؛ که گفته شده است علی بن ابی طالب، به ابوالاسود دوئلی گفت تا قواعدی برای زبان وضع کند و امت، به استعانت از آن قواعد، زبان عرب را بیاموزند و بتوانند قرآن بخوانند و بفهمند؛ و ابوالاسود دوئلی با راهنمایی ایشان، علم نحوه سخن گفتن را ابداع کرد(۱)، و واضع علم نحو شد. به این ترتیب ملاحظه میشود که همواره علم لغت و نحو از جمله اشتغالات مهم دانشمندان بوده است.
سیبویه، زبان‌شناس مسلمان ایرانی، آغازگر سنت زبانشناسی عربی تلقی میشود. نام کامل او عمرو بن عثمان بن قنبر است، و کنیه‌اش ابوالبشر. او از بردگان بنی حارث بن کعب بود، و در شهر بیضای فارس متولد شد. درباره لقبش، سیبویه، نقل‌ها متفاوت است: ظاهرا سیبویه به معنی بوی_سیب است، چون بوهای خوشی از او ساطع میشد.(۲)، او نحو را از خلیل بن احمد، عیسی بن عمر، یونس بن حبیب فرا گرفت و علم لغت را از ابی الخطاب اخفش. الکتاب، که معروفترین و معتبرترین کتابها در زمینه نحو است، تالیف اوست که به آن قرآن_النحو میگویند.(۳)؛ او نخستین فردی است که برای زبان عربی، صرف و نحو (دستور) نوشت، صداها را در این زبان مشخص ساخت. بنابراین، نشانه‌های ضمه، فتحه، کسره و تنوین‌ها اختراع و کار سیبویه است. وی با ین عمل، عنوان سیبویه_نحوی را به خود اختصاص داد‌‌. کار سیبویه شاهکار بود و بدون آن پیشرفت زبان عربی میسر نبود. به این تر تیب این ایرانیان بودند که برای اعراب دستور زبان (صرف و نحو) نوشتند.
منابع:
۱. زبانشناسی و زبان فارسی، پرویز خانلری، چ۲، تهران، توس، ۱۳۷۳: ص۴۲.
۲. معجم‌الادباء، یاقوت حموی، به کوشش مارگلیوث، بیروت،‌ ۱۴۰۰ قمری، ص۱۱۵.
۳. مراتب‌النحویین، عبدالواحد ابوطیب لغوی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۵قمری، ص۶۵.

ترجمه ی این کتاب خوب و دقیق است.
البته با اصل اش مقایسه کرده ام. مترجم محترم برخی از توضیحات را بنا به صلاحدید خودشان نادیده گرفته اند که این اقدامی مناسب به نظر نمی رسد.
به کار دوستان علاقه مند به ریشه شناسی یا etymology می آید.
گفتنی است این کتاب از جمله کتاب های مرجع واژه های دخیل در عربی به حساب می آید.
واژگان بسیاری از قلمروی قدیم و جدید ایران (اعم از مادی و ایلامی و پهلوی و اوستایی و...) در این کتاب آمده است.
ترجمه این کتاب مغتنم است و اصل اش بسیار مغتنم.