شرح حال کلنل محمدتقی خان پسیان

‍ آخرین روزهای زندگی و مبارزه محمدتقی خان پسیان
" مرا اگر بکشند قطرات خونم کلمه ایران را ترسیم خواهد کرد، و اگر بسوزانند خاکسترم نام وطن را تشکیل خواهد داد..."
محمدتقی‌خان_پسیان
🔹او در سال ۱۲۷۰ خورشیدی در تبریز به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه لقمانیه تبریز به پایان رساند. برای ادامه تحصیل درمدرسه نظام به تهران سفر کرد و پس از مدتی وارد نیروی ژاندارمری شد. موفقیت در ماموریت‌های نظامی موجب شد تا نشان‌های متعددی دریافت نماید. به آلمان مسافرت نمود و در آنجا به استخدام نیروی هوایی درآمد و به عنوان یکی از نخستین خلبان‌های ایرانی آموزشهای خلبانی را فراگرفت. پس از بازگشت به ایران مجدد استخدام شده و به فرماندهی ژاندارمری خراسان منصوب شد...(۱)؛ احمدشاه که سیدضیاء را تحمل نمیکرد، بالاخره وی را عزل کرده و قوام_السلطنه را به رئیس‌الوزرایی منصوب میکند. در پی این اتفاق، پسیان از کفالت ایالت خراسان برکنار و شخصی به نام #نجدالسلطنه به کفالت استانداری انتخاب میشود.(۲)
◀ شهر مشهد در آغاز قرن چهاردهم خورشیدی، شاهد التهابات فراوانی بود. در سال ۱۳۰۰ کلنل محمدتقی خان پسیان با تصرف ادارات دولتی، نظامی و انتظامی استان خراسان‌، قیام خود علیه دولت قوام‌السلطنه را آغاز کرد. کلنل محمدتقی‌خان پسیان حکومت نظامی برقرار کرده و هر گونه اجتماع یا رفت و آمد شبانه و نشر شایعات در مشهد را ممنوع اعلام میکند. پس پسیان درصدد سر و سامان دادن به اوضاع اقتصادی مشهد برآمد و.... سرهنگ_پریدوکس طی سالهای ۱۹۲۰ میلادی (۱۲۹۹ شمشی)  تا ۱۹۲۴ میلادی، سرکنسول انگلیس در مشهد بود. در یادداشت‌های محرمانه، پیرامون اوضاع سیاسی- اجتماعی، اقتصادی مشهد طی حکومت شش ماهه محمدتقی‌خان پسیان آمده است که:
" در ۳۱ ماه مه ۱۹۲۱، کلنل مرا نزد خود فراخواند و گفت دو راه پیش رو دارد، یا با رضاخان روبرو شود و یا به اروپا عزیمت نماید. وی سپس متذکر شد که او با ۲۰۰ ژاندارم، قوام‌السلطنه را سرنگون کرد، اینک با در اختیار داشتن نیروی چهار هزار نفری به راحتی میتواند ظرف سه ماه تهران را اشغال کند. من در پاسخ به کلنل محمدتقی‌خان یادآور شدم که حمله به تهران جز تحقق آرزوی بلشویک‌ها، یعنی شروع جنگ داخلی نتیجه‌ای نخواهد داشت. کلنل از من خواست تا نظر وزیر مختار انگلیس را در این امر جویا شوم... لیکن تحت هیچ شرایطی صلاح نمیداند که کلنل علیه حکومت مرکزی سر به طغیان بردارد ".(۳)
◀ سیدعلی_آذری، مولف کتاب "قیام کلنل محمدتقی‌خان پسیان"، جریان آخرین ملاقات پسیان با پریدوکس را این‌گونه بیان کرده است:
" بهتر است برای ختم غائله و جلوگیری از وقوع پیکار به هر نقطه‌ای از اروپا که مایلید بروید و دولت برای شما هر ماهه مستمری خواهد فرستاد ".
- پریدوکس در این ملاقات ادامه میدهد:
" ما هم قبلا از شما درخواست‌های مشابه دستور دولت را کردیم، نپذیرفتید، چون شما معتقدید با پول دولت خودتان بایستی زندگی نمایید و پول دولت انگلیس را حرام می‌پندارید. دولت انگلیس هم حرفی ندارد، ولی رساندن این مستمری را تضمین می‌نماید "
- روز دیگر این پیشنهاد را نپذیرفت.(۴)
🔹پس از این که پسیان شرایط خروج از ایران را نپذیرفت، سرکنسول انگلیس او را تهدید میکند:
" دستور میدهم عشایر خراسان علیه شما شورش نمایند ".
- ارتباط قوام‌السلطنه با روسای ایلات و طوایف خراسان و حاکمان محلی چون #شوکت_الملک و عزیزالله_خان_شادلو ملقب به سردار_معزز سبب شد تا هر یک از آنها در حوزه حکمرانی خود از قوه و استعداد نظامی قابل توجهی برخوردار باشند. به طوری که هرگاه حکومت مرکزی نیاز داشت این گروه‌ها آماده به خدمت بودند. در جریان قیام پسیان، هر چند گفتگو و مذاکراتی انجام میگیرد، ولی در نهایت هرج و مرج و شورش‌های هدایت شده موجب میشود تا کلنل برای سرکوب آن از مشهد راهی قوچان شده و در جعفرآباد دو فرسنگی قوچان، جنگ سختی بین قوای کلنل و کردها صورت میگیرد. این جنگ که در روز دوشنبه نهم مهر ماه ۱۳۰۰ خورشیدی اتفاق افتاد و به شکست نیروهای ژاندارم منتهی، و کلنل در این درگیری کشته میشود، و پس از مرگ، سرش را از بدن جدا میکنند.(۵)
♦نهم مهر (۱۳۰۰)؛ سالروز کشته شدن کلنل محمد تقی خان پسیان
🔸منابع:
۱. شرح حال کلنل محمد تقی خان پسیان، به قلم چند نفر از دوستان و هواخواهان آن مرحوم. تهران، سحر، ۲۵۳۶، صفحه ۲۶
۲. تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ملک الشعراء بهار، جلد اول، تهران، صفحه ۱۴۰.
۳. جنبش کلنل محمد تقی خان پسیان بنابر گزارش های کنسولگری انگلیس در مشهد، نوشته غلامحسین میرزا صالح تهران، ۱۳۶۶، صفحه ۶۲
۴. قیام کلنل محمد تقی خان پسیان، نوشته سید علی آذری، تهران، ۱۳۵۲، صفحه ۲۲۴.
۵. همان. صفحه ۲۸۸.
کانال کتابهای ممنوعه
🆔 @ketab_mamnouee

هزاران درود به روح پاک این افسر رشید و وطنپرست، روحش شاد و یاد و نامش جاودان بادا.

نسخه ی با کیفیت بهتر جایگزین شد.
با تشکر از جناب 5IVE_6IX

شخصیت اصلی کتاب در انتظار چاپ محمود دولت آبادی:زوال کلنل ... محمد تقی خان پسیان است که گویا در شناخت ارزش او در تاریخ معاصر کم کاری شده.
عارف قزوینی بسیار شیفته ایشان بوده است که قسم اصلی ورد زبانش به جان کلنل بوده و بعد از مرگ او بسیار ناراحت شد