رساله فارسی السایر الحایر

به اهتمام: مسعود قاسمی

احمدبن عمربن محمد خیوقی خوارزمی کنیه ابوالجناب و ملقب به نجم الدین و طامهالکبری و معروف به شیخ نجم الدین کبری . موسس سلسله ٔ کبرویه .از صوفیان قرن ششم و هفتم هجری است . او خرقه اصل از اسماعیل قصری گرفته است.

به شیخ نجم الدین کبری لقب طامهالکبری و شیخ ولی تراش نیز داده اند.

شاگردان و خلفای شیخ نجم الدین کبری، از قبیل، شیخ فریدالدین عطار، باباکمال جندی، شیخ رضی الدین علی لالا، شیخ سعدالدین محمد حمویی، شیخ نجم الدین رازی، مجدالدین بغدادی و بهاء ولد از اعاظم طریقه کبراویه و بزرگان دیگر همه از اکابر طریقه ارشاد و تصوف میباشند.

سلسله کبراویه در قرن ششم و هفتم هجری قدرت روزافزون داشتند. و از این رو یا علتهای دیگر، سلطان محمد خوارزمشاه با ایشان دشمنی فراوان داشت؛ تا آنجا که دستور داد تا شیخ مجدالدین بغدادی از بزرگان و خلیفگان و پیروان شیخ نجم الدین کبری را در جیحون انداختند. خود او نیز در ضمن حمله به خوارزم بدست لشکر مغول به سال ۶۱۸ هجری (در سن هفتاد و هشت سالگی) به شهادت رسید.

دکتر توفیق سبحانی نام سی و دو اثر از آثار شیخ نجم الدین کبری را یاد می کند با نسخه های خطی موجود از آن. بیشتر مولفین اسلامی بهنگام بیان احوال نجم الدین کبری، آثار او را نیز ذکر کرده اند از جمله حاجی خلیفه واسماعیل پاشا بغدادی نام هفت اثر از آثار نجم الدین کبری را یاد کرده است، لکن آقای دکتر اسداللّه خاوری تحلیل شایسته ای از آثار شیخ کرده و نسخه های خطی آنها را در کتابخانه های ترکیه نشانه داده است و کلاً چهار رساله فارسی بنامهای:
۱ آداب المریدین
۲ رساله السائر الحائر الی السائر الواحد الماجد.
۳ کتاب سکینه الصالحین
۴ رساله وصول الی اللّه
وهفت اثر بزبان عربی را بنامهای:
۱ فوائح الجمال و فواتح الجلال
۲ تفسیر عین الحیاه = تفسیر کبری
۳ رساله الاصول العشره = معشره
۴ بدون عنوان
۵ رساله الی الهائم الخائف من لومه اللائم
۶ رساله السلوک
۷ هم العالیه