رساله فارسی السایر الحایر

به اهتمام: مسعود قاسمی

احمدبن عمربن محمد خیوقی خوارزمی کنیه ابوالجناب و ملقب به نجم الدین و طامةالکبری و معروف به شیخ نجم الدین کبری . مؤسس سلسله ٔ کبرویه .از صوفیان قرن ششم و هفتم هجری است . او خرقه اصل از اسماعیل قصری گرفته است.

به شیخ نجم الدین کبری لقب طامةالکبری و شیخ ولی تراش نیز داده اند.

شاگردان و خلفای شیخ نجم الدین کبری، از قبیل، شیخ فریدالدین عطار، باباکمال جندی، شیخ رضی الدین علی لالا، شیخ سعدالدین محمد حمویی، شیخ نجم الدین رازی، مجدالدین بغدادی و بهاء ولد از اعاظم طریقه کبراویه و بزرگان دیگر همه از اکابر طریقه ارشاد و تصوف میباشند.

سلسله کبراویه در قرن ششم و هفتم هجری قدرت روزافزون داشتند. و از این رو یا علتهای دیگر، سلطان محمد خوارزمشاه با ایشان دشمنی فراوان داشت؛ تا آنجا که دستور داد تا شیخ مجدالدین بغدادی از بزرگان و خلیفگان و پیروان شیخ نجم الدین کبری را در جیحون انداختند. خود او نیز در ضمن حمله به خوارزم بدست لـشـکـر مـغـول به سال 618 هجری (در سن هفتاد و هشت سالگی) به شهادت رسید.

دکتر توفیق سبحانى نام سى و دو اثر از آثار شیخ نجم الدین کبرى را یاد مى کند با نسخه هاى خطى موجود از آن. بیشتر مؤلفین اسلامى بهنگام بیان احوال نجم الدین کبرى، آثار او را نیز ذکر کرده اند از جمله حاجى خلیفه واسماعیل پاشا بغدادى نام هفت اثر از آثار نجم الدین کبرى را یاد کرده است، لکن آقاى دکتر اسداللّه خاورى تحلیل شایسته اى از آثار شیخ کرده و نسخه هاى خطى آنها را در کتابخانه هاى ترکیه نشانه داده است و کلاً چهار رساله فارسى بنامهاى:
1ـ آداب المریدین
2ـ رسالة السائر الحائر الى السائر الواحد الماجد.
3ـ کتاب سکینة الصالحین
4ـ رسالة وصول الى اللّه
وهفت اثر بزبان عربى را بنامهاى:
1ـ فوائح الجمال و فواتح الجلال
2ـ تفسیر عین الحیاة = تفسیر کبرى
3ـ رسالة الاصول العشرة = معشره
4ـ بدون عنوان
5ـ رساله الى الهائم الخائف من لومة اللائم
6ـ رسالة السلوک
7ـ هم العالیة