زیارت عاشورا اتحادی روحانی با امام حسین (ع)

1 - بهترین توصیف در رابطه با عظمت زیارت عاشورا متن زیارت است و این‌که چگونه آن زیارت ابعاد روحانی انسان را برمی‌انگیزاند و موانع اُنس با شهدای کربلا را برطرف می‌کند. عمده آن است که بدانیم این زیارت یک نحوه سلوک روحانی است و به صورت کاملاً کاربردی می‌توان از آن بهره گرفت، إن‌شاءالله با مطالعه‌ی کتاب دلیل این ادعا روشن می‌شود.

2- در مورد سند زیارت عاشورا بزرگان دین سخنان مبسوطی اظهار فرموده‌اند که بنده فکر می‌کنم با توجه به تأیید سند زیارت عاشورا توسط حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی که بنا به نظر اهل فن، در موضوع رجال‌شناسی، اگر نگوئیم بی‌نظیرند مسلم کم نظیرند، دیگر هیچ شبهه‌ای بر موثق بودن آن زیارت باقی نمی‌ماند، ایشان در جواب سؤال از سند زیارت عاشورا با دلایلی که ذکر می فرمایند آن را صحیح می‌دانند.[1]

زیارت عاشورا در دو کتاب مهم «کامل الزّیارات»، تألیف مرحوم شیخ ابوالقاسم جعفر بن‌محمدبن‌جعفربن‌موسی‌بن‌قولویه و «کتاب مصباح‌المتهجدین و سلاح‌المتعبدین» نوشته‌ی مرحوم ابى‌جعفرمحمدبن‌الحسن‌الطوسى، آمده است. مرحوم شیخ طوسى، این کتاب را مختصر نمود و نام آن را مختصرالمصباح نهاد. قابل ذکر است، اگر چه بناى شیخ در این کتاب، بر اختصار بوده ولى از جهت اهمیت زیارت عاشورا، آن را نیز نقل نموده است.
زیارت عاشورا؛ حدیث قدسی

زیارت عاشورا از دو طریق نقل شده است: یکی از طریق امام باقر(ع) که آن را علقمة بن‌محمد‌حضرمى و محمدبن‌اسماعیل از صالح‌بن‌عقبه، و او از مالک جهنى از امام باقر(ع) نقل کرده‏اند. و یکی هم از طریق امام صادق(ع) که آن را صفوان‌بن‌مهران‌جمال (از اصحاب نیک امام صادق و امام کاظم«علیهما‌السلام») نقل کرده‏اند. از این طریق دوم استفاده مى‏شود که زیارت عاشورا؛ حدیث قدسى است. زیرا در این حدیث آمده سیف ‌بن‌عمیره مى‏گوید: صفوان گفت امام صادق(ع) فرمود: «همواره این زیارت و دعایش را بخوان، که من بر کسى که این زیارت و دعایش را از دور و نزدیک مى‏خواند ضامنم که زیارتش قبول گردد، و سعیش مورد تقدیر خداوند شود، و سلام او به امام حسین(ع) برسد، و حاجتش- هرگونه و هرقدر باشد- از سوى خداوند برآورده گردد.» آنگاه امام صادق(ع) به من فرمود: «یَا صَفْوَانُ وَجَدْتُ هَذِهِ الزِّیَارَةَ مَضْمُونَةً بِهَذَا الضَّمَانِ عَنْ أَبِی وَ أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَخِیهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِf عَنْ جَبْرَئِیلَ(ع) مَضْمُونَةً بِهَذَا الضَّمَانِ قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ»؛[2] اى صفوان! من این زیارت را با همین ضمانت - قبولى و تقدیرالهى و وصول سلام- از پدرم، و پدرم امام سجاد(ع) با همین ضمانت از امام حسین(ع) و ایشان با همین ضمانت از برادرش امام حسن(ع) و ایشان با این ضمانت از پدرشان امیرمؤمنان على(ع) و امیرمؤمنان(ع) با همین ضمانت از رسول خدا(ص) و ایشان با همین ضمانت از جبرئیل، و او با همین ضمانت از خداوند متعال نقل کردند.

به گفته‌ی اهل فن به فرض این‌که سند زیارت عاشورا، قوى نباشد - که البته سند معتبری دارد- متن قوى و هماهنگى آن با روایات و زیارت‏هاى دیگر، دلیل بر قوّت آن است. به طور قطع مى‏توان گفت که هریک از فرازهاى زیارت عاشورا چه آن‌جا که مدح و ستایش و سلام است و چه آن‌جا که نفرین و لعن بر دشمنان خداست، با ده‌ها روایت معتبر، قابل تصدیق و تأیید است. و این در علم اصول ثابت است که از راه‌هاى اثبات صحّت یک روایت، مطابقت متن آن با آیات و روایات دیگر است. از آیت الله بهجت درباره‌ی سند زیارت عاشورا پرسیدند، ایشان گفتند: «متن زیارت عاشورا بر عظمت آن شاهد و گواه است. یعنى چنین متنى، نیاز به سند ندارد»[3]

توجه بسیارِ مراجع تقلید و خبرگان علم فقه و رجال و مداومت آنان در قرائت زیارت عاشورا از گذشته تا حال، خود دلیل اهمیت و عظمت این زیارت است.

توجه و مداومت بزرگانى چون آیت‌الله شیخ‌محمد‌حسین‌اصفهانى (معروف به کمپانى)، آیت الله شیخ صدراى بادکوبه‏اى، آیت الله حاج میرزا ابوالفضل تهرانى، آیت الله شیخ مرتضى انصارى، علامه‌ی مجلسى، آیت الله میرزا محمد تقى شیرازى، عالم بزرگوار شیخ‌نجفى قوچانى صاحب کتابهای سیاحت غرب و سیاحت شرق، آیت‌الله شیخ‌عبدالکریم‌حائرى مؤسّس حوزه‌ی علمیه‌ی قم و بسیارى از علماى دیگر، بر زیارت عاشورا شاهد بر این مدعاست.

از فرزند علامه‌ی امینى نقل مى‏کنند که: پدرم با کثرت مطالعات و تحقیقاتى که داشت، بر خواندن زیارت عاشورا مداومت داشت، و من حدود چهار سال بعد از فوتشان، ایشان را خواب دیدم و از ایشان پرسیدم که چه عملى باعث نجات است، به من گفتند: زیارت عاشورا را به هیچ عنوان و عذرى ترک مکن.

در کتاب شریف نجم الثاقب صفحه‌ی 464 و نیز کتاب مفاتیح الجنان، حکایت سید رشتى چنین نقل شده است:

«مرحوم سید احمدبن‌سیدهاشم‌بن‌سیدحسن موسوى رشتى، در سفر حج از قافله عقب ماند. حضرت بقیة‌الله‌الاعظم، ارواحنا فداه، او را نجات دادند. در این تشرّف، حضرت مهدى(عج) به او مى‏فرمایند: که نافله‌ی شب بخوان تا راه را پیدا کنى، او نماز شب را مى‏خواند. بعد به او مى‏فرمایند: جامعه بخوان، مرحوم رشتى جامعه را از حفظ مى‏خواند. بعد امام زمان مى‏فرمایند: عاشورا بخوان. او زیارت عاشورا را نیز با تمام لعن و سلام و دعاى علقمه از حفظ مى‏خواند. آنگاه حضرت او را سوار بر مرکب کرده و به دوستانش مى‏رسانند و در بین راه، به سید رشتى مى‏فرمایند: چرا شما نافله نمى‏خوانید؟ نافله، نافله، نافله. چرا شما عاشورا نمى‏خوانید؟ عاشورا، عاشورا، عاشورا. چرا شما جامعه نمى‏خوانید؟ جامعه، جامعه، جامعه».

امام باقر(ع) فرمودند: وقتی این زیارت را با آدابش خواندی؛ «کَتَبَ اللَّهُ لَکَ بِهَا أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْکَ أَلْفَ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَکَ مِائَةَ أَلْفِ أَلْفِ‏ دَرَجَةٍ وَ کُنْتَ مِمَّنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ حَتَّى تُشَارِکَهُمْ فِی دَرَجَاتِهِمْ وَ لَا تُعْرَفُ إِلَّا فِی الشُّهَدَاءِ الَّذِینَ اسْتُشْهِدُوا مَعَهُ وَ کَتَبَ لَکَ ثَوَابَ کُلِّ نَبِیٍّ وَ رَسُولٍ وَ زِیَارَةِ مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ‌بْنَ‌عَلِیٍّ(ع) مُنْذُ یَوْمَ قُتِل‏»[4] خداوند متعال براى تو هزارهزار حسنه نوشته و هزارهزار گناه محو مى‏فرماید و صد هزارهزار درجه مقام و مرتبه‌ی تو را بالا برده و تو را از کسانى قرار مى‏دهد که با حضرت حسین‌بن‌على«علیهما‌السلام» شهید شده‏اند و بدین ترتیب در درجه‌ی ایشان قرارت مى‏دهد و شناخته نمى‏شوى مگر در زمره‌ی شهدائى که با آن حضرت شهید شده‏اند و ثواب تمام انبیاء و رسولان و کسانى را که زیارت امام حسین(ع) را از زمان شهادتش تا به الآن نموده‏اند برایت مى‏نویسد.

گفته شده که بسیاری از بزرگان و مراجع و عرفا، زیارت عاشورا را با صد بار لعن و سلام می‌خواندند و از جمله نقل شده که امام خمینی«رضوان‌‌الله‌‌تعالی‌علیه» چنین زیارت می‌کردند.

همچنین حضرت آیت‌الله‌العظمی‌بهجت«رحمة‌الله‌علیه» می‌گویند: «شیخ انصاری زیارت عاشورا را با صد لعن و سلام می‌خواندند». آری فرموده‌اند: اگر قرائت صدبار لعن و سلام در هنگام زیارت عاشورا باعث عسر و حرج و یا سبب نخواندن زیارت عاشورا شود اگر چنانچه بعد از هر بخش از لعن‌ها و سلام‌ها بگوید: «تِسْعاً وَ تِسْعِینَ مَرَّة» إن‌شاءالله ثواب زیارت کامل را خواهد داشت. و نیز از امام هادى(ع) نقل شده که فرمودند: «من قرء لعن زیارة العاشورا المشهورة مرة واحدة ثم قال: اللهم العنهم جمیعا تسعة و تسعین مرة کان کمن قرئه ماة مرة، و من قرء سلامها مرة واحدة، ثم قال السلام على الحسین، و على على‌بن‌الحسین و على اولادالحسین و على اصحاب‌الحسین تسعا و تسعین مرة کان کمن قرئه ماة مرة تامة من اولهما الى آخرهما»؛ کسى که در زیارت عاشورا، در فراز لعن، یک بار آن را کامل بخواند (اللهم العن اول ظالم ظلم...)، سپس 99 بار بگوید «اللهم العنهم جمیعا»، مانند آن است که همه‌ی این فراز لعن را صدبار گفته است، همچنین اگر یک بار فراز سلام را تا آخر به طور کامل بخواند، سپس 99 بار بگوید: «السلام على الحسین، و على على بن الحسین و على اولادالحسین و على اصحاب الحسین‏» مانند آن است که همه‌ی فراز سلام را به طور کامل خوانده است.[5]

باز تأکید می‌شود بهترین توصیف جهت نقش زیارت عاشورا در اصلاح امور فردی و اجتماعی، تدبّر در متن زیارت است، به امید آن که در این راستا قدم کوچکی برداشته باشیم. إن‌شاءالله.

طاهرزاده