برهان
امتیاز دهید
نویسنده:
علامه طباطبایی
مصحح:
مهدی قوام صفری
امتیاز دهید
فلسفه، علم است وظیفه آن عبارت است از بحث در باب موضوعات و مسائل و مبادی علوم؛ و ارائه ملاک معرفت یقینی و تمیز علم یقینی از غیر یقینی؛ هم چنین در برهان در باب روشها و راههای کسب معرفت یقینی نیز بحث میشود. یکی دیگر از مباحث اصلی برهان بحث در باب مسئله بسیار مهم تجربه و استقراست، که در ضمن آن فرق بین این دو آشکار میشود.
انتقال برهان از علمی به علم دیگر که در حقیقت ارتباط علوم با یکدیگر به این مسئله مربوط است از مباحث اصلی برهان است و در این کتاب حاضر نیز به این مسئله پرداخته شده است. اشتراک و اختلاف علوم و ملاک این دو نیز از مباحث برهان است و طی آن ملاک این دو ارائه میشود و بیان میگردد که هر گونه اختلاف علوم در حقیقت به اختلاف موضوعهای آنها بر میگردد. از مباحث دیگر برهان مسئله ضروریّات و اقسام آنها و نسبت آنها با یکدیگر و با واقعیت است، واین مسئلهای است که از اهمیت درجه اول برخوردار است. حس و محسوسات و نقش ضروری آنها در کسب معرفت و این که ادراک حسی منشا اصلی هرگونه معرفت اکتسابی است مسئلهای است که باز در برهان بررسی میشود. اقسام برهان و چگونگی تالیف آنها و نوع مقدمات آنها و شرایط هر کدام برای تولید معرفت، همه از مباحث برهان است. همه میدانند که مسائلی از این دست، همه، به حوزه فلسفه علم و علمشناسی فلسفی مربوط است.
نخستین رسالهای که با اسم برهان شناخته شد تحلیلات ثانوی ارسطوست؛ پس از آن فیلسوفان مسلمان، به ویژه فارابی و ابوعلی سینا و خواجه نصیر الدین طوسی و مرحوم علامه طباطبائی به ترتیب در باب این موضوعات رساله برهان نوشتهاند (و البته در همه آثار منطقی که در عالم اسلام تولید شدهاند، برهان یکی از بخشهای اصلی صناعات پنج گانه است).
مرحوم استاد علامه طباطبائی در کتاب حاضر با رعایت موازین تلخیص رساله جامعی در فن برهان تصنیف کرده است که همه ابواب آن را شامل است.
این رساله پیش از این در کتاب رسائل سبعه از سوی بنیاد علمی و فکری استاد علامه سید محمد حسین طباطبائی با همکاری نمایشگاه و نشر کتاب در مهرماه ۱۳۶۲ به چاپ رسیده است. این نسخه چاپی، که ما در پانوشتهای متن عربی تصحیح حاضر با کلمه «المطبوع» به آن ارجاع دادهایم، دارای افتادگیهای بسیار و غلطهای چاپی بسیار است. برای نمونه، صدر و ذیل فصل دوم از مقاله دوم دارای افتادگیهای بسیار است و همه مطالب فصل چهارم تحت عنوان فصل سوم آمده، و کلّ مطالب فصل سوم اصلًا از قلم افتاده است!
متنی که در این چاپ به خوانندگان عرضه میشود، بر اساس یک نسخه خطی تهیه شده است که در ۱۳۴۱ هجری شمسی به درخواست استاد صائنی زنجانی از روی دست خط مبارک مرحوم استاد علامه طباطبائی قدس سره استنساخ شده است.
ما در نوشتها با صرف «خ» به این نسخه ارجاع دادهایم. این نسخه خطی را استاد مرحوم صائنی زنجانی از شاگردان نزدیک مرحوم استاد علامه طباطبائی قدس سره با کمال عطوفت در اختیار این نگارنده قرار داده است. رحمت خداوند بر آن استاد محترم.
در این ویرایش، نخست متن عربی در فصل به طور یکدست و مطابق با دست خط مبارک حضرت استاد آماده شد و سپس نگارنده آن را به فارسی برگرداند و سعی شد عبارات فارسی از حدود متن عربی بیرون نرود و از نقل به معنا پرهیز شود. این شیوه بیشتر برای دانشجویانی که بخواهند ترجمه را با متن عربی مقابله کنند البته سودمند خواهد بود. سپس در بخش یادداشتها جاهای دشوار متن اند که توضیح داده شد تا شاید کار دانشجویانی که این کتاب را میخوانند اندکی آسانتر شود؛ امیدوارم این کار کوچک مورد پسند خاطر دانشجویان باشد.موفقیت در انجام این خدمت لطف خداوند متعال است، و من او را ستایش میکنم و سپاس میگویم، و درود میفرستم بر پیامبر عزیز اسلام حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله و سلم.
انتقال برهان از علمی به علم دیگر که در حقیقت ارتباط علوم با یکدیگر به این مسئله مربوط است از مباحث اصلی برهان است و در این کتاب حاضر نیز به این مسئله پرداخته شده است. اشتراک و اختلاف علوم و ملاک این دو نیز از مباحث برهان است و طی آن ملاک این دو ارائه میشود و بیان میگردد که هر گونه اختلاف علوم در حقیقت به اختلاف موضوعهای آنها بر میگردد. از مباحث دیگر برهان مسئله ضروریّات و اقسام آنها و نسبت آنها با یکدیگر و با واقعیت است، واین مسئلهای است که از اهمیت درجه اول برخوردار است. حس و محسوسات و نقش ضروری آنها در کسب معرفت و این که ادراک حسی منشا اصلی هرگونه معرفت اکتسابی است مسئلهای است که باز در برهان بررسی میشود. اقسام برهان و چگونگی تالیف آنها و نوع مقدمات آنها و شرایط هر کدام برای تولید معرفت، همه از مباحث برهان است. همه میدانند که مسائلی از این دست، همه، به حوزه فلسفه علم و علمشناسی فلسفی مربوط است.
نخستین رسالهای که با اسم برهان شناخته شد تحلیلات ثانوی ارسطوست؛ پس از آن فیلسوفان مسلمان، به ویژه فارابی و ابوعلی سینا و خواجه نصیر الدین طوسی و مرحوم علامه طباطبائی به ترتیب در باب این موضوعات رساله برهان نوشتهاند (و البته در همه آثار منطقی که در عالم اسلام تولید شدهاند، برهان یکی از بخشهای اصلی صناعات پنج گانه است).
مرحوم استاد علامه طباطبائی در کتاب حاضر با رعایت موازین تلخیص رساله جامعی در فن برهان تصنیف کرده است که همه ابواب آن را شامل است.
این رساله پیش از این در کتاب رسائل سبعه از سوی بنیاد علمی و فکری استاد علامه سید محمد حسین طباطبائی با همکاری نمایشگاه و نشر کتاب در مهرماه ۱۳۶۲ به چاپ رسیده است. این نسخه چاپی، که ما در پانوشتهای متن عربی تصحیح حاضر با کلمه «المطبوع» به آن ارجاع دادهایم، دارای افتادگیهای بسیار و غلطهای چاپی بسیار است. برای نمونه، صدر و ذیل فصل دوم از مقاله دوم دارای افتادگیهای بسیار است و همه مطالب فصل چهارم تحت عنوان فصل سوم آمده، و کلّ مطالب فصل سوم اصلًا از قلم افتاده است!
متنی که در این چاپ به خوانندگان عرضه میشود، بر اساس یک نسخه خطی تهیه شده است که در ۱۳۴۱ هجری شمسی به درخواست استاد صائنی زنجانی از روی دست خط مبارک مرحوم استاد علامه طباطبائی قدس سره استنساخ شده است.
ما در نوشتها با صرف «خ» به این نسخه ارجاع دادهایم. این نسخه خطی را استاد مرحوم صائنی زنجانی از شاگردان نزدیک مرحوم استاد علامه طباطبائی قدس سره با کمال عطوفت در اختیار این نگارنده قرار داده است. رحمت خداوند بر آن استاد محترم.
در این ویرایش، نخست متن عربی در فصل به طور یکدست و مطابق با دست خط مبارک حضرت استاد آماده شد و سپس نگارنده آن را به فارسی برگرداند و سعی شد عبارات فارسی از حدود متن عربی بیرون نرود و از نقل به معنا پرهیز شود. این شیوه بیشتر برای دانشجویانی که بخواهند ترجمه را با متن عربی مقابله کنند البته سودمند خواهد بود. سپس در بخش یادداشتها جاهای دشوار متن اند که توضیح داده شد تا شاید کار دانشجویانی که این کتاب را میخوانند اندکی آسانتر شود؛ امیدوارم این کار کوچک مورد پسند خاطر دانشجویان باشد.موفقیت در انجام این خدمت لطف خداوند متعال است، و من او را ستایش میکنم و سپاس میگویم، و درود میفرستم بر پیامبر عزیز اسلام حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله و سلم.
دیدگاه‌های کتاب الکترونیکی برهان
..........................................
جانا سخن از زبان ما میگویی....