اژدهای خودی

کتاب «اژدهای خودی» سید بهاءالدین مجروح متنی فلسفی‌–‌ادبی است که در آن نویسنده تلاش می‌کند به بحران‌های فردی و اجتماعی جامعه افغانستان بپردازد و با زبانی نمادین، شاعرانه و در عین حال نظری، کشاکش میان «خود» و «قدرت‌های بیرونی» را شرح دهد.
در این کتاب «اژدها» استعاره‌ای از نیروهای درونی انسان و جامعه است؛ نیرویی که اگر مهار نشود می‌تواند ویرانگر باشد، اما در عین حال سرچشمه توان و خلاقیت هم به شمار می‌رود. مجروح با این نماد، از تضادهایی سخن می‌گوید که انسان افغان در بستر تاریخ و سیاست تجربه می‌کند: از یک‌سو میل به آزادی، عدالت و صلح، و از سوی دیگر گرفتارشدن در خشونت، استبداد و سنت‌هایی که او را اسیر می‌سازند.
اثر ساختار دفترگونه دارد و هر دفتر شامل مقالات و قطعاتی است که میان فلسفه، عرفان و نقد اجتماعی در رفت‌وآمدند. او در بخشی با بهره‌گیری از زبان شعر و عرفان به سلوک درونی و جست‌وجوی معنویت می‌پردازد و در بخشی دیگر با زبان فلسفه و تحلیل سیاسی، وضعیت جامعه افغانستان، فرهنگ قدرت، و تضاد میان مدرنیته و سنت را نقد می‌کند.
مضمون محوری کتاب را می‌توان «آشتی با خویشتن» دانست؛ یعنی اینکه تا وقتی انسان نتواند اژدهای درونی خود را بشناسد و مهار کند، نه در سطح فردی به آرامش می‌رسد و نه جامعه به صلح و توسعه. از همین رو «اژدهای خودی» هم کتابی در باب روان‌شناسی جمعی است، هم نقدی بر ساختارهای سیاسی و فرهنگی افغانستان، و هم نوعی اثر فلسفی–ادبی که می‌کوشد راهی به سوی خودآگاهی و رهایی نشان دهد.