الفتوح

1148 صفحه

الفتوح یا کتاب الفتوح یا ترجمه تاریخ اعثم کوفی، تألیف ابومحمد احمد بن اعثم کوفی الکندی ) متوفی 314 هجری قمری / 926 میلادی ) محدّث، شاعر، و مورخ شیعی قرن سوم و چهارم هجری، بنا به قول اکثر محققان و مورخان دوره اسلامی، یکی از معتبرترین متون اسلام است. ارزش کار ابن اعثم در تألیف و تصنیف کتاب الفتوح در این است که وی علاوه بر روایتِ اقوال مورخان و محدّثانِ ثقه _ از جمله مداینی، واقدی، ابومخنف، و ابن کلبی _ تمامی شنیده‌ها و دریافت‌های خویش را به صورت روایت تاریخیِ مسلسلی در آورده است؛ در نتیجه، جریانات تاریخیِ بعد از رحلت حضرت رسول اکرم (ص) به صورتی یکنواخت در اختیار خواننده قرار می‌گیرد. مقایسه روایت ابن اعثم با روایت‌های دیگر مورخان، از جمله مداینی، چنان که طبری نقل کرده است، نشان می‌دهد که ابن اعثم نه تنها وسیله‌ای مفید است برای تعیین صحّت روایاتی که در طبری آمده، بلکه خود نیز بعضی تفاصیل مهم بر آن‌ها می‌افزاید که فقط در کتاب الفتوح می‌توان به آن‌ها دست یافت. ترجمه کتاب به فارسی توسط محمد بن احمد مستوفی هروی نیز محصول یکی از درخشان‌ترین اعصار فرهنگ و تمدن اسلامی است، یعنی اواخر سده ششم هجری؛ سده‌ای که مترجم در آن می‌زیسته، دوره‌ای بوده است که در ممالک اسلامی مشرق، به‌ویژه در خراسان و ماوراء النهر بازار علم و ادبیات رونق و رواج فوق‌العاده داشته و بلاد مختلف این ممالک _ از جمله مرو، بلخ، نیشابور، هرات و سمرقند _ مشعل فروزان علم و ادب و هنر در تابش بوده است. به همین جهت، بنیاد کتاب بر سلاست و روانی استوار است و تلاش مترجم در این راستا بر آن بوده که متن را به دور از لغات و ترکیبات پیچیده و کشدار و مُغلَق، در دسترس خواننده قرار دهد.