چرخدنده

«چرخدنده» در زمستان ۱۹۴۶ توسط ژان پل سارتر، نویسنده، فیلسوف و نمایشنامه نویس فرانسوی نوشته شد. این فیلمنامه که البته هیچ به گاه به صورت فیلم ساخته نشد و در آخر در قالب یک نمایش عرضه شد، درباره پدیده انقلاب در کشورهای کمتر توسعه یافته است. سارتر در این کتاب می گوید، انقلاب در این کشورها، یک دور باطل تکرارشونده و بدون نتیجه است.
این اثر نخست با نام «دست‌های آلوده» به بازار آمد. اما در پی چاپ کتاب دست‌های آلوده اثر آلبر کامو ، سارتر نام کتاب را به چرخ‌دنده تغییر داد. فیلم‌نامه، داستانی خیالی از یک انقلاب خیالی در مکانی خیالی (شاید در یکی از کشورهای امریکای لاتین) در زمانی نامعلوم است. حکایت یک انقلاب برباد رفته و بس آرزوهای تباه‌شده. سارتر در «چرخ‌دنده» این سوال اساسی را مطرح‌ می‌کند که در رهبری انقلابی و رهبری سیاسی، چه کس یا کسانی دست‌هایشان آلوده می‌شود و چه کسانی با دست‌های پاک باقی می‌مانند؟ جواب او این است: آن کس که وارد عرصه عمل می‌شود، خواسته یا ناخواسته آلوده می‌شود و تنها آنان که هیچ کاری نمی‌کنند، می‌توانند بعدها به پاکی خود ببالند ...