توضیح: شرح فارسی بر کلمات قصار شیخ اجل باباطاهر عریان

شاید کمتر کسی بداند که از باباطاهر جملات قصاری به زبان عربی به جا مانده است. این کتاب شرح و توضیح سلطان علیشاه گنابادی بر این جملات است.

از متن کتاب:
سالک عالم تجرید و غریق بحر توحید شیخ بزرگوار حضرت باباطاهر عریان مجذوب آگاه و محبوب گدا و شاه و از درخشنده ترین ستارگان آسمان عرفان و گرانبهاترین در دریای شهود و وجدانست که دو بیتی های دلنشین او که از یک قلب آتشین تراوش نموده، همه عاشقان و دلباختگان را محو خود و گرفتاران بزم و رزم را مجذوب ساخته و هر شنوده را مهیج شوق و محرک ذوق است و مشهور همه ملل و معروف تمام نحل میباشد و بلطف اشارات مشهور و بشیرینی عبارات مذکور است و گرمی و حرارت آن از حد بیان خارج است.
بدایت حال و نسب این بزرگوار بر محققین و مدققین تاریخ مکتوم و در تواریخ و تذکره ها نامعلوم است و اطلاعی در دست نیست که آن شیخ جليل طريق سلوک سیر الی الله را براهنمائی کدام یک از هادیان راه و راهنمایان آگاه پیموده و از انوار باطنیه چه مصباح الهی مستنیر گشته است؛ ولی بطور مسلم در ابتدای امر سالکی آگاه بوده و با شهود و وجدان مراتب سلوک را سیر نموده نه آنکه از بدو حال جذبه حق او را فرا گرفته و در حال مجذوبیت به مقام قرب و فناء فی الله رسیده باشد. چه مجذوب از منازل راه و خطرات آن بی اطلاع و چشم بسته تمام آن منازل را می پیماید و بدین جهت مأمور به هدایت و ارشاد نشده و مقام من الحق الى الخلق برای او نیست. ولی کلمات سراسر آیات قصار او دلیل واضحی است که تمام مقامات سلوک را با درک تمام جهات و آفات آن سیر نموده است. بعلاوه سلوک راه حق و طی این طریق بدون هادی و راهنما غیر ممکن و نامتصور است و برای هر راهروی راهنمائی لازم چنانچه آیه مبارکه «انما انت منذر و لكل قوم هاد» شاهد است و نیز آیه شریفه «و من يضلل الله فلن تجدله ولياً مرشداً» دليل واضح بر لزوم هادی و راهنما است. مولوی می فرماید:
مریم دل نشود حامله زانوار مسیح
تا امانت زنهانی به نهانی نرسد...