همه مردان شاه

هیچ‌چیز چیز جدیدی در جهان وجود ندارد، جز آن سرگذشتی که شما نمی‌دانید هری ترومن

مقدمه نگارنده :
روزی به ضیافت معرفی کتاب یک خانم مسن ایرانی که خاطراتش را منتشر کرده بود، دعوت شدم. وی یک ساعت درباره‌ی زندگی پرماجرایش صحبت کرد و اگرچه هیچ سخنی درباره‌ی سیاست به میان نیاورد، به طور گذرا اشاره کرد که با محمّد مصدق، نخست‌وزیر سال‌های ۱۳۳۰ ۱۳۳۲ که سازمان اطلاعاتی مرکزی آمریکا (سیا) سرنگونش کرد، فامیل است.
پس از پایان سخنان وی، نتوانستم در برابر وسوسه‌ی یک پرسش مقاومت کنم. گفتم: «نام مصدق را بردید. چه چیزی را درباره‌ی او یا کودتایی که علیه وی صورت گرفت به یاد می‌آورید یا می‌توانید به ما بگویید؟» وی بلافاصله به هیجان و جنب‌وجوش افتاد و فریاد کشید: «چرا شما آمریکایی‌ها به آن کار وحشتناک دست زدید؟ ما همیشه آمریکا را دوست داشتیم. آمریکا از نظر ما کشوری بزرگ و بی‌عیب و نقص بود؛ کشوری که در همان حال که دیگران ما را می‌چاپیدند، به ما کمک می‌کرد. امّا از آن تاریخ به بعد، هیچ‌کس در ایران دیگر به آمریکا اعتماد نکرد. من با اطمینان به شما می‌گویم که اگر چنان کاری را نکرده بودید، هرگز کارمندان سفارتخانه‌ی کشورتان در تهران به گروگان گرفته نمی‌شد. تمام گرفتاری‌های شما [با ما] در ۱۹۵۳ آغاز شد. چرا، چرا آن کار را کردید؟»
این طغیان احساسات، بازتاب شکاف عمیقی است که آگاهی و درک بیش‌تر ایرانی‌ها را از غیر ایرانی‌ها متمایز می‌کند. در ایران، تقریباً همگان به مدت چند دهه بر این باور بوده‌اند که ایالات متحده، مسوول برانداختن دولت آزادی‌خواه [مصدق] در سال ۱۳۳۲ و استقرار دیکتاتوری درازمدت محمدرضا شاه بوده است. دیکتاتوری وی، خاستگاه انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ بود که طی آن یک حکومت مذهبی شدیداً ضد آمریکایی به قدرت رسید، که این حکومت نیز به نوبه‌ی خود، وحشت‌آفرینی [در مقابل دشمنانشه را به مثابه‌ی یک ابزار اعمال قدرت دولتی پیشه ساخت. رادیکالیسم این حکومت، الهام‌بخش متعصبان ضد آمریکایی در بسیاری کشورها، به‌خصوص افغانستان شد. در کشور اخیر، القاعده و سایر گروه‌های تروریستی ماوا گرفتند و پایگاه ساختند.