خاطرات نویسی ایرانیان

پیشگفتار مولف:
قرن نوزدهم در تاریخ ایران متضمن یک دوره انتقالی است برخوردهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با کشورهای قدرتمند غربی، کشمکشهای داخلی بین مدافعان نظام کهن استبدادی و روشنگران آزادیخواه و همچنین پیشوایان مذهبی، نقطه عطف هایی را در رویدادهای بحرانی ایران آن ایام تشکیل می دهند که در انقلاب مشروطه سال ۱۹۰۶م. و سالهای بعد از آن به اوج خود می رسد. یکی از منابع پژوهش این دوره از تاریخ ایران که تاکنون به میزان کمی مورد استفاده قرار گرفته شده است، آثار کثیر خاطره نگاران ایرانی است که موضوعشان به رویدادها و اوضاع و احوال ایران قبل از انقلاب باز می گردد. اهمیت این منابع در مقایسه با منابع دیگر خصلت شخصی و غیر رسمی آنهاست.
در این اثر کوشش خواهد شد که کتب خاطره نویسی نوین ایران به مثابه ماخذ پژوهش دوره ای از تاریخ ایران که از اواسط قرن نوزدهم آغاز و تا انقلاب مشروطه ادامه می یابد معرفی و ارزیابی گردد. علاوه بر این بررسی تاریخی خاطرات دو تن از پیشگامان برجسته جنبش انقلابی ایران، یعنی خاطرات امین الدوله دولتمرد اصلاح طلب و آزادیخواه ایران و خاطرات ظهیرالدوله، رئیس یکی از طریقتهای اهل تصوف که در سیاست هم دخالت داشت ارائه می گردد.
در اینجا بر خود واجب می دانم که مراتب سپاسگزاری خود را از استاد هانس روبرت رومر به مناسبت تشویق و توصیه های ارزشمندش و بویژه جهت موافقت او با چاپ این اثر در سلسله پژوهشهای اسلامی فرایبورگ ابراز دارم. همچنین باید از همکاران گرامی خانم اریکا گلاسن، استاد دکتر اولریش هارمان و آقای دکتر هانس مولر به خاطر همکاریهای دوستانه و علاقه مندیشان به پیشرفت کار و اشاره به بسیاری از نکات سودمند سپاسگزاری نمایم. چاپ این اثر با کمک سخاوتمندانه جمعیت پژوهشهای آلمانی ممکن گردید؛ بخصوص باید از همسر عزیزم که بازنویسی دستنوشته ها را به عهده گرفت و علاوه بر آن پیوسته مرا به ادامه این کار تشویق می کرد، تشکر کنم. اطلاعات ارزشمند کتابشناسی را استاد ایرج افشار (تهران) آقای ولفگانگ بن (برلین) و استاد بزرگ علوی (برلین) در اختیارم گذاشتند. طبعاً مراتب سپاس من شامل همکاران انتشارات فرانتس اشتاینر هم می گردد.
برت فراگنر
فرایبورگ ۱۶ اوت ۱۹۷۸