زندگی سیاسی مصدق

از مقدمه:
طی سالهای اخیر درباره دکتر محمد مصدق کتابها و مقالات بسیار انتشار یافته و گفتگوها به میان آمده است تا آنجا که ممکن است تصور شود گفتنی ها گفته شده و ادامه بحث فقط تکرار مطالبی خواهد بود که بارها بیان شده است. ولی حقیقت امر چنین نیست. هنوز نکاتی از جریان وقایع در تاریکی و ابهام باقی است. تصورات، تعبیرات و قضاوت های ناصواب در اذهان وجود دارد. مقدمات پیدایش نهضت ملی، موجبات و هدف های گسترده اقدام به ملی کردن نفت، پی آمدها و انعکاسات جهانی آن، اصطکاک آن با سیاستها و توطئه های خارجی، برخورد آن به ضدیت عوامل ارتجاع و کمونیسم و قشریت مذهبی و خلاصه بسیاری مسائل چنان که باید روشن نشده است و جا برای یک بازبینی محققانه و مستند باز است و هستند کسانی که هم اکنون در این زمینه فکر می کنند.
شاید بعضی از خوانندگان فیلمی را که چندی قبل زیر عنوان «پایان امپراتوری» که در تلویزیون لندن نشان داده شد دیده باشند. آن فیلم سوالات مهمی را درباره سیاست و روش و عاقبت کار دکتر مصدق به طور مستقیم و غیر مستقیم طرح می کرد و راه جستجوی جواب آنها را نیز تلویحاً نشان می داد. نفس تهیه چنین فیلمی آن هم در انگلستان و در سری تلویزیونی پایان امپراتوری دلیلی است بر اینکه موضوع هنوز به خصوص از نظر بین المللی قابل تحقیق است. عکس العملهای مختلف کسانی که آن فیلم را دیده اند، خود جزئی از ادامه بحث و پژوهش است. از جمله مسائل حل نشده آن است که مخالفان نهضت ملی و بعضی از کسانی که فیلم مورد اشاره را دیده اند، چنین استدلال می کنند که اگر دستگاه جبهه ملی برچیده نشده بود ایران طعمه شوروی می شد. شک نیست که کودتای ۲۸ مرداد براساس همین فکر تنظیم و اجرا شد. اما مدارک معتبری در دست است که ثابت می کند این فکر توهمی بیش نبود که دولت و شرکت نفت انگلیس به طرزی زیرکانه به مقامات آمریکا تلقین می کردند تا آمریکا را که اصولاً با پیشرفت نهضت ملی ایران مخالفتی نداشت، وادار به برانداختن حکومت دکتر مصدق کنند و موفق هم شدند...