نظمیه در دوره پهلوی: شهریور ۱۳۲۰ - آبان ۱۳۵۰

خاطرات سرلشکر بازنشسته پلیس، یحیی افتخارزاده

کتاب «نظمیه در دوره پهلوی» نوشته یحیی افتخارزاده در واقع مجموعه‌ای از خاطرات و گزارش‌های یک سرلشگر بازنشسته پلیس است که به وضع و ساختار نظمیه (شهربانی/پلیس) در ایران می‌پردازد و طبق مشخصات چاپ‌های موجود محدوده زمانی پوشش داده‌شده در متن از شهریور ۱۳۲۰ تا آبان ۱۳۵۵ است—یعنی تقریباً از اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ تا اواخر دهه پنجاه شمسی.
مولف پس از یک مرور تاریخی کوتاه درباره شکل‌گیری و تحول نظمیه در قرون مختلف، به تشریح ساختار نظمیه در دوره پهلوی می‌پردازد و سپس بخش اعظم کتاب را به بازگویی خاطرات و تجربه‌های شخصیِ سی‌وپنج‌ساله خود در سرویس پلیس اختصاص می‌دهد؛ در نتیجه اثر ترکیبی است از تاریخ نهادی و روایت شفاهیِ یک عاملِ اجراییِ آن دستگاه.
نقاط قوت کتاب عبارت‌اند از دسترسی به روایت شاهد عینی و ذکر اسناد یا اشاره به اسناد؛ اما محدودیت‌هایی هم دارد: نویسنده دیدگاه یک افسر انتظامی را بازگو می‌کند که ممکن است جانب‌دارانه یا محصور در زاویه‌دید سازمانی باشد، و چون کتاب بیشتر خاطره‌محور است، برای تحلیل‌های آکادمیک نیاز به مقایسه با منابع مکمل و کندوکاو در اسناد رسمی و پژوهش‌های مستقل احساس می‌شود.