آئینه، آفتاب، سایه گستر، ظلمات (مجموعه داستان)

کتاب «آئینه، آفتاب، سایه گستر، ظلمات» نوشته‌ی بهرام حیدری، یکی از آثار درخور توجه اوست که اولین بار در سال ۲۰۲۰ در دانمارک توسط نشر دیار کتاب منتشر شده است.
در این اثر، نویسنده با ادبیاتی قوی و داستان‌هایی متراکم، به بررسی عمیق زوال فرهنگی، اجتماعی و انسانی مردم روستایی جنوب ایران می‌پردازد. شخصیت‌های داستان‌ها اغلب در معرض فقر، ناملایمات اجتماعی، اضطراب‌ها و بحران‌های اخلاقی قرار دارند، و نویسنده با بی‌پروایی طرح مسائل مذهبی و نقد ساختارهای سنتی، تصویری زمخت ولی قابل تامل از واقعیت‌های پنهان جوامع حاشیه‌ای ارائه می‌دهد. یکی از ویژگی‌های قابل توجه کتاب، مواجهه‌ی بدون پرده‌ی حیدری با مفهوم کفرگویی و وضعیت انسان در برابر دین و تقدیر است؛ به‌گونه‌ای که او آن را نه‌تنها واکنشی لحظه‌ای بلکه آستانه‌ای برای درک خام و اولیه‌ای از جهان می‌داند.
در توصیف‌های روان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه‌ی حیدری، درونمایه‌ی اصلی زندگی در حاشیه‌ترها، تنش میان دینداری و دین‌گریزی و مقاومت روانی در برابر مظالم موجود است. اگرچه در منابع منتشرشده نقد مستقیمی بر این کتاب یافت نشد، سبک کلی آثار حیدری—چون مجموعه «لالی» و سایر داستان‌های او—بیانگر گرایش او به نثر اقلیمی-واقع‌گرایانه و پرداختن به زوال اجتماعات روستایی در قالب یک نقد اجتماعی-دینی است.
به اختصار، «آئینه، آفتاب، سایه گستر، ظلمات» اثری گسترده و انتقادی است که ترکیبی از تخیل ادبی و دغدغه‌ی اجتماعی را ارائه می‌دهد، و شاید بتوان گفت اوج نگرش انتقادی حیدری به سکون فرهنگی، فقر ساختاری و بحران هویتی جوامع حاشیه‌ای ایران را در این کتاب سراغ گرفت.