راز خلوتیان: شرح گزیده غزلیات حافظ

از پیشگفتار:
سخن از حافظ و شعر حافظ گفتن، چندان آسان نیست. یکی از علل مهم این اشکال، شهرت بیش از حد حافظ شیرازی در بین عوام و خواص است. به این معنی که کسانی که با زبان فارسی سخن می گویند یا با شعر فارسی آشنایند، او را شاعری فوق بشر و آسمانی دانسته اند، دیوان او را با احترام تمام می بوسند و بر دیده می نهند و برای راه یافتن به گلزار اندیشه الهی او برای او صلوات می فرستند و فاتحه میخوانند و او را به هر چه - حتی شاخ نبات - قسم می دهند و با حالتی روحانی، دیوان او را که - پیش از لسان الغیبی خود حافظ لسان الغیب بوده است - می گشایند و رمز و راز زندگی و خواست خود را از زبان غزلیات شیوا و دلنشان او می شنوند و دل را با کلام او آرامش می بخشند. این تقدس سبب شده است که راه تحقیق را بر محققان دشوار کند و اختلاف نظرها و بگو مگوها و ماجراها بر سر حافظ و غزل حافظ و حتی بیتی از حافظ درگیرد - که البته «اختلاف امتی رحمه» - دامنه تحقیقات درباره حافظ نیز پراکنده است یکی کتاب حافظ و قرآن می نویسد و برداشتهای حافظ را از قرآن و حدیث بر می شمارد، دیگری حافظ و موسیقی می نگارد و حافظ را موسیقی دان می شناسد، دانشمندی دیگر گمان قوالی و شعرخوانی در مجالس را در حق حافظ می برد، یکی او را خراباتی می نامد و دیگری رند و یکی او را عارف صرف می شناسد و آن دیگر ستاره شناس و منجم و... یکی کلمات غزل حافظ را یک بعدی می بیند و دیگری چند بعدی و... این تنوع اندیشه در شعر حافظ نیز به اشکال کار تحقیق می افزاید و دست محقق را کاملاً می بندد و جوینده را سرگردان می کند که آیا حافظ، صوفی و پشمینه پوش است یا ضد صوفی و صوفی سوز؟ رند است یا قلندر یا ملامتی؟ اگر رند است و قلندر چرا می سراید «شراب و عیش نهان چیست؟ کار بی بنیاد» و اگر نیست چرا می گوید:
«رموز مستی و رندی زمن بشنو، نه از واعظ
که با جام و قدح هر دم ندیم ماه و پروینم»...