کبوتر خانگی (رازهای عرزال بن ازرق)

کتاب را خواندم، بسیارزیبا بود. داستانی چند لایه بود مملو از نمادهای عربی. به نظر من، از یک منظر، این کتاب را باید تلاش فیلسوفانه یک نویسنده مسلمان عرب دانست که می‌خواهد مهمترین سوالاتی که در طول تاریخ از سوی متفکران مکاتب مختلف فکری در مورد «راز آفرینش» مطرح شده را به زبانی قابل فهم برای مخاطبانش مطرح سازد. وی در این راه از نام‌ها و نمادهای مختلفی استفاده کرده است که بدون شناخت آن‌ها دریافتِ پیام کتاب مشکل به نظر می‌رسد. نویسنده، انسان را موجود سرگردانی تصور می‌کند که رو به نیستی دارد و این را می‌توان از نامی که برای شخصیت اول داستان در نظر گرفته به آسانی استنباط کرد زیرا «عرزال بن ازرق» به معنی «پریشان، فرزند نابودی» است و حتی «منوال» که در بخش دوم داستان، جای «عرزال» را می‌گیرد باز هم معنایی مشابه دارد. منوال به معنی «متلاطم و مبهم» می‌باشد. این دو نماد انسان هستند. ازرق نیز به معنی «رنگِ آبی» است که در این کتاب نماد «نیستی» و «نابودی» به شمار می‌رود. از طرفی ازرق در این داستان، نقش کاهنان و پیامبران در جوامع انسانی را ایفا می‌کند که با ایجاد ترس از دنیای پس از مرگ مردم را وادار می کنند که باور کنند «دروغ نمی‌گویند و تنها راه درست زندگی کردن» را باید در نزد آنان جستجو کرد. «بصیره»، برده‌ای که در خانه زندگی می‌کند و قدیمی به نظر است نماد هاتف و رابط میان انسان و آفریدگار را دارد که بدون این که دیده شود یا حرفی بزند پیامش را منتقل می‌کند. «برده بی‌مو و چشم آبی» که به همراه دیگر بردگان به استثنای بصیره از خانه رانده می‌شوند نماد ابلیس و اصحابش را بازی می‌کند. علت اخراج آنها از خانه، حسادت صاحبخانه به آنهاست که تصور می‌کند خلقت و به دنیا آمدن عرزال (یعنی انسان)، ناشی از وسوسه آنها در وجود مادر خانواده است. در حالی که خداوند مخلوقات خود را بسیار دوست دارد. مؤلف نقش آفریدگار هستی را بر عهده دارد. این پاراگراف را با دقت بخوانید: «قبل از اینکه مؤلّفمان، ما را در مرحله اندیشیدن حاضر کند، من در جایی بودم که انگار نبود. در اینجا اما مؤلّف و صاحب و سرورمان، دوستمان دارد. او به خاطر کثرت تألیفات و مضامین آثارش شخصیت ادبی ممتازی به شمار می‌رود. ما در محضرش به کرنش درمی‌آییم، از درگاه ابدیتش تمنای رضایت داریم و از آزرده‌ ساختن او خودداری می‌کنیم تا مبادا پایانی غم‌انگیز برای‌مان در نظر بگیرد. خالق ما با اقتدار اما بی‌صدا درگیر ایجاد مداوم ماست. او ما را از عدم به وجود می‌آورد، بیشتر اوقاتش را صرف تعیین سرنوشت ما می‌کند و افتخار و شهرت به دست می‌آورد. با این کار به مقامی دست می‌یابد که برازنده مشغله رشک‌بر‌انگیز اوست. مؤلّف ما حقیقتاً قهار و پرافتخار است، گاهی اگر خسته شود و یا به هر دلیلی اراده کند ما را در جهنّم کشوی پایینی در دور باطلی سرگردان می‌کند، تا در صفحاتی ناتمام ویلان بمانیم. آنجا چقدر دستنوشته وجود دارد که به دلیل عصیان و تمرّد شخصیت‌هایشان بر سرنوشت‌هایی که برایشان مقدّر شده، ناتمام مانده‌اند. چه تابلوهایی که با رنگ‌هایشان به او خیانت کرده‌اند، به گونه‌ای که او نمی‌خواست آنها را نقّاشی بنامد. سرنوشتشان ماندن در کشوی تاریک پایینی دفتر کار شده است. چه سرنوشتی بدتر از اینکه نویسنده‌ات از تو قطع امید کند و تو را نافرجام و بی‌سرانجام در تاریکی کشو رها نماید!» این پاراگراف بخشی از علت آفرینش انسان را نیز بیان می‌کند. اما چون آفریدگار در تعیین سرنوشت مخلوق خود که با این ویژگی‌ها از جمله عدم اطاعت از خواسته‌های خود آفریده ناتوان مانده او را از گرفتار شدن کشوی پایینی که نماد «جهنم» است می‌ترساند و معلوم نیست که در «جهنم کشوی پایینی» می‌خواهد با این موجود چه کند.