وزیر تاریخ نگار

پ‍ژوه‍ش‍ی پ‍ی‍رام‍ون زن‍دگ‍ان‍ی‌، آث‍ار و ش‍ی‍وه ت‍اری‍خ‌ن‍گ‍اری م‍ح‍م‍دح‍س‍ن خ‍ان اع‍ت‍م‍ادال‍س‍ل‍طن‍ه‌

از پیشگفتار:
یکی از نکات مهمی که بایسته است در بررسی روند دگرگونیهای مختلف تاریخ ایران مورد توجه قرار گیرد، بازشناسی و نقد ماخذی است که در هر دوره تاریخی به رشته نگارش درآمده اند. این مهم جز با شناخت مورخ و زمان او آشنایی با دیدگاههای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و همچنین آگاهی از سبک شیوه و انگیزه او از نگارش و دیگر مسائلی که در روند تکوین یک تالیف تاریخی موثر بوده، ممکن نیست. متاسفانه این بازشناسی نقادانه درباره متون تاریخی فارسی - به ویز در دوره قاجار به آن شکلی که بایسته و شایسته می نماید، انجام نگرفته است. پژوهشهای ادبی از قبیل کتابهای مربوط به تاریخ ادبیات نیز به دلیل این که نویسندگان آنها بیشترین توجه خود را به بررسی سبکهای ادبی نگارش معطوف داشته و بینش تاریخ نگری را که از ضروریات بررسی تاریخ نگاری است، مورد توجه قرار نداده اند نتوانسته اند. آنچنان که باید - راهنمای پژوهشگران تاریخ ایران واقع شوند.
تاریخ نگاری ایران در درازنای پیدایی خود هیچگاه به لحاظ متد و سبک نگارش شیوه بیان حوادث و همچنین اهداف و انگیزه های مورخان از نگارش تاریخ یک مسیر هماهنگ را نپیموده بلکه در سیر تکاملی خود افت و خیزهای فراوانی را شاهد بوده است. یکی از مهمترین دگرگونی های ایجاد شده در سنت تاریخ نگاری ایران تبدیل تاریخ نگاری سنتی به تاریخ نگاری نوین است. بررسی روند این دگرگونی از یک سو و بازشناسی و نقد برخی از ماخذ تاریخی عصر قاجار از سوی دیگر، انگیزه ای شد تا در نوشتار حاضر نوشته های یکی از پرکارترین مورخان عصر قاجار یعنی - محمد حسن خان اعتماد السلطه - که به نظر می رسد شیوه تاریخ نگاریش برزخی میان تاریخ نگاری سنتی و نوین ایرانی باشد مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. شناختن موقعیت خانوادگی اعتمادالسلطنه که بدون شک در تدوین آثار منسوب به او نقش زیادی داشته. در کنار آگاهی از میزان تحصیلات مشاغل و مناصب ویژگیهای روحی و تفکرات اجتماعی و همچنین فعالیتهای سیاسی او در برگیرنده نخستین بخش این پژوهش است...