درخششهای تیره

از متن کتاب:
درباره مفهوم فرهنگ دینی به عنوان موضوع محوری نوشته دیگری که بخشهایی از آن پیشتر منتشر شده اند در متن این دو گفتار نیز به اقتضای مطلب بارها توضیح داده ام. از اینرو منظور این مفهوم جز از طریق نوشته یادشده در عین حال باید بتواند با پیگیری رشته سخن و بازخوانی مواضع مربوط در همین اثر دستگیر خواننده ای هم بشود که پیش از این با مفهوم مذکور آشنا نبوده است. با وجود این، هم برای آشنایی قبلی با این مفهوم و هم برای جلوگیری از بدفهمیدن و احیانا رفع هر گونه سوء دریافت آن در اینجا به طور مجزا بدان خواهم پرداخت. مفهوم دیگری که نشان دادن عناصر سازنده و وجوه اساسی اش در این راهنما لازم به نظر می رسد و دوران دوم فرهنگ دینی ما را مشخص می نماید مفهوم ایران اسلامی است.
فرهنگ به معنی اعمش آن تمامیت بنیادی با آن کلیتی است که در چهره های گوناگون هماهنگش جلوههای فردی، جامعه یی و قومی را معین می کند و آنها را در برابر نمودهای حیاتی قوم دیگر مشخص می نماید. خواه در جنبه متعارف خواه در جنبه متعالی، بنابراین چنین مفهومی می تواند در تخصیصش به جامعه ای معین و واحد اطلاق گردد و آن را از جوامع بیگانه از یکسو و جوامع خویشاوند از سوی دیگر جدا نماید، یا در توسیعش جوامعی چند را در خویشاوندی و ویژگیهای مشترکشان در برگیرد...