روابط ایران و عراق به روایت اسناد ساواک - جلد ۱

تهیه و تدوین: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات

از مقدمه:
روابط ایران و عراق از زمان ایجاد کشور عراق در ۱۹۲۰ آغاز می شود. عراق تا قبل از تاسیس امپراطوری عثمانی، بخشی از سرزمین ایران بود ولی از آن پس این سرزمین چندین بار بین طرفین رد و بدل شد تا اینکه در ۱۶۳۸ برای همیشه از ایران جدا شد. عراق تا ۱۹۱۴، یعنی حدود ۳ قرن، قسمتی از امپراطوری عثمانی را تشکیل می داد.
با شروع جنگ جهانی اول حکومت عثمانی به متحدین پیوست. در نتیجه نیروهای بریتانیا به عراق حمله کرده و آن را به تصرف خود درآوردند. پس از پایان جنگ، امپراتوری عثمانی تجزیه شد. یکی از کشورهایی که از این تجزیه به وجود آمد، عراق بود. دولت انگلستان از هم پیوستن ۳ استان بصره بغداد و موصل کشور جدید عراق را تاسیس کرد. بعدها به موجب تصمیمات کنفرانس سان رمو که با شرکت نمایندگان انگلستان و فرانسه برای تقسیم متصرفات عثمانی در ۲۵ آوریل ۱۹۲۰ در بندر سان رمو، در ایتالیا تشکیل شد، عراق و اردن و فلسطین سهم انگلستان و سوریه و لبنان از آن فرانسه گردید.
از نظر حقوقی نیز جامعه ملل با واگذاری سرپرستی عراق به انگلستان به سلطه این کشور در عراق مشروعیت بخشید. دولت انگلستان به این ترتیب به آرزوی دیرینه خود جامه عمل پوشاند و عراق را به طور مستقیم تحت سلطه خود در آورد. دولت انگلستان از ۳ قرن پیش که بر هند تسلط یافت، همواره در صدد تصرف عراق بود. عراق از نظر موقعیت استراتژیک و ذخایر نفتی برای دولت انگلستان اهمیت بسیار داشت. انگلستان درصدد بود تسلط بی چون و چرای خود را بر راههای ارتباطی جهان حفظ کند و عراق حلقه اتصالی مهمی در شریان حیاتی امپراتوری بریتانیا به شمار می رفت. از نظر ذخایر نفتی نیز عراق بسیار غنی بود و انگلیسی ها مایل بودند که ذخایر نفتی عراق را در اختیار داشته باشند. پس از آن انگلیسی ها کنفرانسی در مصر، در سال ۱۹۲۱ تشکیل دادند و طی آن تصمیم گرفتند که امیر فیصل، پسر شریف حسین را که مورد تایید کامل انگلستان بود، به عنوان پادشاه آینده عراق منصوب کنند. به همین جهت وی را از مکه به عراق آوردند و طی یک همه پرسی ساختگی او را به سلطنت عراق برگزیدند. در نتیجه وی در ۲۳ اوت ۱۹۲۱ رسماً در بغداد تاجگذاری کرد و تا ۱۹۳۳ بر عراق حکومت کرد...