بنیادگرایی دینی، علل ظهور و رشد آن در افغانستان

پیشگفتار:
در سده بیستم بخصوص بعد از فروپاشی امپراتوری عثمانی پدیده ای سیاسی، اجتماعی و دینی در بعضی از کشورهای جهان اسلام در حال شکل گیری و گسترش بود به نام «بنیادگرایی» که نهایتاً در نیمه دوم سده بیستم به یک جریان عمده در اکثر کشورهای اسلامی و بخصوص افغانستان تبدیل گشت. پیروان این جریان که در ابتدای شکل گیری لباس دینی به تن کرده و به دنبال بازگشت به اصول و بنیادهای اولیه دین اسلام که معرف یا اساس ایدئولوژی اسلامی است بودند، بعدا به جریانهای سیاسی و اجتماعی مبدل گشتند که تحولات گسترده ای را در دوره جدید جهان اسلام رقم زدند. در این پژوهش نیز بیشتر به جنبه های سیاسی و اجتماعی شکل گیری این پدیده در افغانستان همانند بحرانهای اجتماعی داخلی افغانستان مدرنیته و جهانی شدن پرداخته شده است. قابل ذکر است که در جهان اسلام و بخصوص در افغانستان تفکر بنیادگرایی یا سلفی گری پیشینه تاریخی به قدمت ظهور اسلام دارد، اما پدیده و جریان بنیادگرایی که به عنوان یک جریان فراگیر که به دنبال کسب قدرت و حاکمیت می باشد در قالب گروهها و احزاب بنیادگرای مجاهدین بروز نمود و رفته رفته در قالب گروه افراطی به نام طالبان رفتار و عملکرد این جریان همراه با خشونت و افراطیت شد. گروه افراطی و تروریستی طالبان از متن و بطن جامعه سنتی افغانستان و بخصوص گروههای جهادی اسلام گرا و با شعار بازگشت به اصول و بنیادهای اسلامی برخواسته بود که شکل گیری این گروه را می توان نتیجه بحرانهای داخلی ابتدای دهه هفتاد افغانستان دانست و هم زمینه ساز بحرانهای بعدی که هنوز هم دامنگیر افغانستان می باشد. لذا لازم و ضروری است که محققان و پژوهشگران کشور هر چه بیشتر به شکل گیری این پدیده به عنوان یک جریان فراگیر بپردازند و علل ظهور این پدیده اجتماعی، سیاسی و دینی را از جنبه های گوناگون مورد غور و بررسی قرار دهند. در این پژوهش نیز به دنبال پاسخ به این پرسش که علل ظهور این پدیده در افغانستان چیست؟ بیشتر به علل اجتماعی و سیاسی «بحرانهای داخلی جهانی شدن و مدرنیته» پرداخته شده است و نهایتا به علل شکل گیری گروهها و احزاب بنیادگرای مجاهدین و مشخصا گروه طالبان پرداخته شده است.