کانون نویسندگان ایران به روایت اسناد

ت‍دوی‍ن‌: م‍رک‍ز ب‍ررس‍ی اس‍ن‍اد ت‍اری‍خ‍ی وزارت اطلاع‍ات‌

از مقدمه کتاب:
در اواسط دهه چهل، حکومت پهلوی زمینه هایی را فراهم کرد که بتواند صاحبان ادب و هنر را زیر چتر خود بگیرد. این خواست دولتی در مراکزی چون رادیو و تلویزیون ملی ایران به سرپرستی قطبی، وزارت فرهنگ و هنر به وزیری پهلبد و دفتر فرح دیبا به کارگزاری شجاع الدین شفا آغاز گردید و موفق شد گروهی از اهل قلم و هنر را با سیاستهای خود هم آوا و هماهنگ کند. اما شماری از ادیبان و هنرمندان از حضور در زیر این چتر خودداری کردند. این گروه از نویسندگان با اقدام دیگری از طرف حکومت رو به رو شدند که آن بازبینی کتابها در اداره سانسور وزارت فرهنگ و هنر بود. در سال ۱۳۴۵ این تصمیم عملی شد. نویسندگانی چون غلامحسین ساعدی جلال آل احمد رضا براهنی و سیروس طاهباز در اعتراض به این اقدام دیداری با نخست وزیر وقت امیر عباس هویدا کردند. نتیجه گفت و گوهای این دیدار آن شد که نماینده ای از طرف ایشان مذاکرات را با نماینده های نخست وزیر ادامه دهد. غلامحسین ساعدی عهده دار ی گیری گفت و گوها شد. اما نتیجه ای به دست نیاورد چرا که نویسندگان خواستار لغو بی قید و شرط سانسور بودند و دولت در صدد اعمال آن.
ایجاد تشکلی مستقل برای حمایت از حقوق معنوی و مادی نویسندگان با ناامید شدن از مذاکرات، در ذهن این گروه از نویسندگان پدید آمد. عامل دیگری که به پیدایش تشکلی برای نویسندگان دامن زد اعلام تشکیل کنگره جهانی نویسندگان شعرا و مترجمان بود. پیشقراول فرهنگی حکومت، یعنی فرح دیبا با همفکری افرادی چون شجاع الدین شفا و زین العابدین رهنما برنامه ریزی چنین کنگره ای را آغاز گردند. آنان حوزه دعوت خود را تا نویسندگان انجمن قلم آمریکا و افرادی چون آرتور میلر، چامسکی، ژان پل سارتر و آندره مالرو گسترش دادند به نوشته شمس آل احمد جلال نخستین فردی بود که خطرهای نهانی این کنگره را دریافت - در حالی که عده ای از مدعوین ایرانی شادمان از همنشینی با نویسندگان نامی جهان ذوق زده شده بودند - موضوع را با تعدادی از نویسندگان در میان گذاشت. او به افرادی چون غلامحسین ساعدی، اسماعیل نوری علا، اسلام کاظمیه، سپانلو و ... پیشنهاد کرد این کنگره تحریم شود...