سده های ناموزون: توسعه اقتصادی ترکیه از ۱۸۲۰

سخن آغازین:
کسی که فقط یک کشور را می شناسد هیچ کشوری را نمی شناسد. از این رو، انجام مطالعات مقایسه ای اقتصادها با هم میتواند تصویر بهتری از وضعیت هر اقتصادی به سیاست گذاران فعالان اقتصادی و اقتصاددانان ارائه دهد؛ اما پرسش مهم این است که کدام اقتصادها را با هم مقایسه کنیم؟ اقتصاد ایران را با کدام اقتصادها باید مقایسه و روند بلندمدت رشد و توسعه اقتصادی آن را تحلیل کرد. یکی از مواردی که بعضاً مشاهده می شود این است که اقتصاد ایران با ژاپن یا کره جنوبی مقایسه می شود. این مقایسه ها اساساً نادرست است؛ ژاپن یک اقتصاد غیر معمولی توسعه یافته است؛ کره جنوبی هم اقتصاد غیر معمولی در حال توسعه ای بود که شرایط بسیار خاصی داشت و کمترین شباهت را به اقتصاد ایران دارد. ترکیه، اما هم جوار ایران است؛ شباهتهای میان اقتصاد ایران و ترکیه در اوایل دهه ۱۸۰۰ کم نبوده و نقطه شروع هر دو کشور بسیار نزدیک، بنابراین مطالعه مقایسه ای این دو کشور بسیار مفید است؛ چطور ترکیه تا اوایل دهه ۱۹۶۰ تقریباً همگام و بعضاً عقب تر از اقتصاد ایران حرکت کرده اما بعد از آن راهش را از بیشتر کشورهای در حال توسعه جدا کرده و تنه به تنه کشورهای توسعه یافته زده است هنر ترکیه در چه بود؟ سیاست گذار اقتصادی چه چیزی را درک و اجرایی کرد؟
سوکت پاموک نویسنده کتاب حاضر از همان ابتدای کتاب برای تشریح وضعیت تاریخی اقتصادی ترکیه و تغییرات نهادی و اقتصادی آن، مرتباً آمار و ارقام این کشور را با ایران و مصر و ایتالیا و اسپانیا مقایسه می کند و همین امر کتاب را برای خواننده ایرانی جذاب تر می سازد. از جمله نکات بسیار خواندنی و مهم و تاثیرگذار بر اقتصاد ترکیه که مسیر رشد اقتصادی این کشور را دگرگون کرد، پاگیری یک بخش خصوصی توانمند از اوایل دهه ۱۹۸۰ در این کشور است که در کنار رویکرد اقتصادی صادرات محور حاکم بر اقتصاد جهانی در آن دهه، بدل به موتور رشد اقتصادی ترکیه شد. در واقع سیاست گذاری ترکیه بخش هایی از سیاستهای اقتصادی اجماع واشنگتنی را برگرفت و راه خود به سوی توسعه را با تکیه بر نهادهای غیر رسمی ریشه داری که در اقتصاد داشت پی گرفت؛ بنابراین رشد اقتصاد ترکیه از اوایل دهه ۲۰۰۰ شروع نشد؛ همان روایت غالب و جا افتاده ای که کمال درویش اسطوره آن است. کتاب حاضر نقاط قوت و ضعف اقتصاد ترکیه و تغییرات نهادی و اقتصادی آن را در بستر اقتصاد سیاسی به دقت و به تفصیل در حد فاصل سالهای ۱۸۲۰ تا ۲۰۱۵ تشریح می کند. خوانش این کتاب برای هر خواننده ای که این سوال را دارد که چطور شد ترکیه چنین در مسیر موفقت نسبی اقتصادی قرار گرفت بسیار خواندنی است. درسهای اقتصادی و اقتصاد سیاسی این کتاب برای سیاست گذار و اقتصاددان ایرانی آموزنده است. امید که مورد توجه قرار گیرد.