مردی برای تمام فصول: اسدالله علم و سلطنت محمدرضا پهلوی

از مقدمه:
از ویژگیهای بارز سلسله پهلوی بطور کلی و دوران سلطنت محمدرضا پهلوی بطور اخص، وابستگی به قدرتهای خارجی است. هرگاه بخواهیم دلایل و ریشه های تاریخی علت وجودی و نمود سلسله پهلوی را مورد بررسی قرار دهیم، گزاف نخواهد بود اگر دورنمای زمان تاریخی این جریان را از اوایل دوره حکومت قاجارها در آغاز قرن نوزدهم میلادی اسیزدهم هجری جستجو کنیم؛ یعنی هنگامی که ایران عصر فتحعلی شاه، بالاخص پس از شکست نظامی در مقابل ماشین جنگی روسیه تزاری خود را در پذیرش موضع انفعالی در مقابل دو کشور روسیه و انگلیس ناگزیر دید. دقیقاً از همان مقطع تاریخی بود که ایران به عنوان یک واحد سیاسی به ظاهر مستقل عرضه رقابت و نفوذ دو کشور شد. پا به پای این رقابت هر یک از دو کشور جهت تحکیم هر چه بیشتر موقعیت خود، کانونهای متعدد قدرت در ایران را جستجو کردند. در این میان از مهمترین کانونها و مراکز قدرت و نفوذ در کشور، حکام ایالات و بالاخص خاندانهای قدرتمند بیش از دیگران جلب توجه میکردند. اصطلاحات روسوفیل و انگلوفیل که تا سالیان در از جهت تمایز وابستگی افراد مختلف کشور به سیاستهای دو کشور روس و انگلیس بکار می رفت ریشه های آغازین شکل گیری آن بطور جدی به دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار (۱۲۱۱ - ۲۴۹ (ق) بازمی گشت. تا آنجایی که به دو قدرت فوق مربوط میشد شناسایی حوزه های اولیه نفوذ برای آنها چندان مشکل نبرد و آن دست اندازی در بخشهایی از قلمرو ایران بود که تا مرزهای جغرافیایی هر یک از آن در کشور امتداد می یافت. با چنین روندی بود که بطور تدریجی اما مدارم، سراسر ایالات شمالی ایران از شمال و شمال شرقی خراسان تا منتهی الیه غربی ایالات آذربایجان و کردستان عمدتاً تحت توجهات و نفوذ دولت روسیه تزاری قرار گرفت...