خاطرات در خاطرات

بخشی از یادداشتی بر کتاب به قلم ایرج ذوقی:
خاطرات در خاطرات عنوان بخشی از خاطرات سیاسی آقای رحیم زهتاب فرد است که چندی به فعالیتهای سیاسی اشتغال داشتند و یکی از افراد پاک و صالح و از فعالان سیاسی وطن پرستی بوده اند که آذربایجانیان او را خوب میشناسند و با کارنامه مبارزات و فعالیتهای سیاسی او آشنا هستند. خاطرات آقای زهتاب فرد از آن جهت از اهمیت برخوردار است که ایشان از اوان جوانی در کوران یکی از حوادث بزرگ کشور ما قرار گرفته و آن طور که میخوانید در متن و بطن جریانات مربوط به غائله آذربایجان بوده است. این خاطرات گوشه هائی از تاریخ این دوره را روشن میکند که در هیچ کتاب تاریخی به آن اشاره نشده است. از فداکاری و همت و پایمردی و وطن پرستی آذربایجانیان غیور گمنامی سخن رفته است که نامشان در هیچ تاریخی ثبت نشده است. در عین حال آقای زهتاب فرد خواننده خاطرات خود را با چهره ای دیگر از سید ضیا الدین طباطبائی، یکی از مهره های سیاسی عمده انگلستان در ایران آشنا می سازد و خلق و خوی و افکار و اندیشه ها و دیدگاههای سیاسی او را می نمایاند. اما متاسفانه ایشان که از نزدیک با سید ضیاء آشنا بوده و با او حشر و نشر داشته است، در مورد ارتباط سید با انگلیسی ها سخن نمی گوید. آقای زهتاب فرد که از جوانی با سید آشنا شده و از محبتها و الطاف و راهنمائیهای او برخوردار گردیده سخت تحت تاثیر سید و شخصیت او قرار گرفته و به همین لحاظ، تنها محاسن سید را شناخته و باز گفته و معایب وی را ناگفته گذاشته است. مثلاً ایشان در این خاطرات به این مطلب اشاره ندارد که چرا سید ضیاء در روزنامه رعد از قرارداد ۱۹۱۹ ایران و انگلستان معروف به قرارداد وثوق - کرزن دفاع و حمایت میکرده است و یا اینکه چرا در کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ سید ضیاء کاندیدای نهایی نرمان وزیر مختار بریتانیا در تهران بوده است. با این حال این کاستیها چیزی از اهمیت و ارزش این خاطرات نمیکاهد متقابلاً در این خاطرات به نکات و مسائل و تحولاتی اشاره شده است که نه تنها بیانگر اوضاع سیاسی ایران آن دوره بلکه نمایانگر اوضاع اجتماعی و اقتصادی آن نیز میباشد. مبارزه بی امان آذربایجانیان و حمیت و غیرت آنها در مبارزه با اجنبی و اجنبی پرستان به خوبی تصویر شده است و قهرمانان میهن دوست و گمنام آذربایجانی باز شناسانده شدهاند خاطرات در خاطرات ادای دین آقای زهتاب فرد با خود و به همشهریان آذری خود بوده است که بخوبی از عهده آن برآمده است. امید آنکه به نحو احسن مورد استفاده جویندگان حقیقت قرار گیرد و با آرزوی اینکه آقای زهتاب فرد بقیه و دنباله این خاطرات را هم منتشر نمایند.