مقایسه داوری و رسیدگی قضایی

داوری به عنوان یکی از مهم ترین و در عین حال ریشه دارترین شیوه های حل و فصل دعاوی و اختلافات می باشد و ارجاع اختلاف و منازعه برای دادخواهی به شخص ثالث از سوی طرفین دعوی تعریف میشود. و رسیدگی قضایی ارجاع امر به قاضی دولتی است. داوری قبل از اینکه در جوامع بشری قانونی وضع شود یا دادگاهی تشکیل گردد وجود داشته است. قانون گذار در قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ طی مواد ۴۵۴ الی ۵۰۱ به مباحث داوری اشاره کرده است و نشان دهنده اهتمام و توجه قانونگذار به داوری است و اینکه کماکان داوری در کنار رسیدگی قضایی به حیات خود ادامه داده است اما با وجود این هنوز نهاد داوری بدان حد ،رشد و کمال نیافته است و حتی با وجود گسترش بازرگانی بین المللی آن چنان مورد استقبال قرار نگرفته است و این در حالی است که در سایر کشورها به ویژه کشورهای پیشرفته ، داوری جایگاه و وجهه قابل قبول تری دارد و رجوع به این نهاد در مقایسه با رسیدگی در محاکم دادگستری دارای علل مختلفی می باشد از جمله اینکه :اولاً حل و فصل دعوا طبق اصولی که قضات در تصمیمات خود رعایت می کنند ولی در شرایط بهتر از دادگاه؛ که موجب می شود دعوا سریعتر، اقتصادی تر، با روشی انعطاف پذیرتر و به وسیله اشخاص مورد اعتماد طرفین با تخصص هایی که نمی توان از قضات دولتی انتظار داشت فیصله می یابد. ثانیاًحل و فصل ماهوی دعوا براساس اصولی غیر از آنچه قضات رعایت می کنند. قضات براساس حقوق دولت متبوع خود حکم می دهند ولی طرفین مایلند حقوق دیگری در مورد آنها رعایت شود از قبیل: عرف تجاری و یا حقوق مرسوم در تجارت فراملی. ثالثاً دستیابی به راه حلی که حتی الامکان مرضی الطرفین باشد به نحوی که در ادامه روابط آتی طرفین اخلال ایجاد نکند.رابعاً حل یک اختلاف، که قابل طرح در دادگاه نیست بلکه برای جلوگیری از بروز اختلاف است مانند تکمیل قرارداد. با توجه به نکات فوق و اهمیت روزافزون داوری، قانونگذار در سال ۱۳۶۷ قانونی را تحت عنوان، « قانون داوری تجاری بین المللی » به تصویب رساند و با تصویب این قانون مقررات آیین دادرسی مدنی در داوری های داخلی کماکان لازم الاجرا می باشد.
شاید بتوان گفت : علت اینکه این نهاد در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته و مردم عادت کرده اند که همیشه اختلافات خود را به محاکم دادگستری ارجاع دهند اینکه اعتقاد به این دارند که چون داوری خارج از نظام قضایی انجام می شود ، تصمیمات و آرای داوری استحکام رای دادگاه را ندارد، یا فقدان قوانین کامل و جامع از سوی قانونگذار و یا عدم تبیین جایگاه این نهاد در مقایسه با رسیدگی قضایی است . بنابراین با توجه به مطالب فوق الذکر به تطبیق و مقایسه داوری و رسیدگی قضایی می پردازیم.
سوالات مطروحه در راستای موضوع این اثر علمی:
الف- آیا داوری در مقایسه با رسیدگی قضایی از حیث مبنا و ماهیت شبیه یکدیگرند ویا تفاوت دارند؟
ب- آیا از حیث نحوه رسیدگی و قانون حاکم بر ماهیت این دو نهاد دارای اشتراک هستند ویا افتراق دارند؟
ج- آرای داوری در مقایسه با آرای قضایی از حیث قابلیت استناد و اعتبار امر مختومه شبیه یکدیگرند و یا تفاوت دارند؟