عقود و تعهدات: حقوق مدنی ۳

عقد در لغت به معنای بستن و گره زدن است و در اصطلاح حقوقی، عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد.(ماده ۱۸۳ ق.م) این تعریف تعریف جامعی نیست و با مبانی عقد درسیستم حقوقی ایران و نیز با تعاریفی که قانون مدنی از پاره ای عقود معین به عمل آورده سازگار نمی باشد. بر تعریف عقد ایرادات زیر وارد است:
۱. شامل قراردادهایی که موضوع آنها انتقال تعهد یا سقوط تعهد می باشد نمی گردد.
۲. این تعریف شامل قراردادهایی که برای طرفین ایجاد تعهد می کند نمی شود.
۳. قراردادهایی را که یک یا هر دو طرف آن شخص حقوقی باشد را در بر نمی گیرد.
۴. تعریف مزبور شامل عقد تملیکی نمی گردد.
بنابراین برای احتراز از ایرادات فوق می توان عقد را اینگونه تعریف کرد:
عقد عبارت است از توافق اراده دو طرف به منظور ایجاد یک اثر حقوقی اعم از اینکه این اثر بوجود آمدن یک تغییر یا سقوط تعهد یا سقوط یک حق عینی مانند مالکیت و غیر آن باشد.
تفاوت عقد با ایقاع در این است که عقد عمل حقوقی دو جانبه است و اراده انشایی دو طرف برای تحقق آن نیاز است، حال آنکه ایقاع عمل حقوقی یک جانبه است و برای وقوع آن قصد ورضای یک طرف کفایت میکند. مانند طلاق، حیازت مباحات و ابرا.
تعهدات: تعهدات جمع تعهد و به معنای برعهده گرفتن و در لغت به معنای تازه کردن پیمان و در اصطلاح حقوقی، یک رابطه حقوقی است که به موجب آن شخص می تواند انجام امری یا خودداری از انجام امری را از دیگری درخواست کند، این رابطه حقوقی می تواند ناشی از قرارداد باشد، یا قانون به طور مستقیم این رابطه را ایجاد کند.
ارکان تعهد شامل طرف تعهد، موضوع تعهد و رابطه حقوقی می باشد که می تواند انتقال مال، انجام کار یا خودداری از انجام کاری باشد.
طرف تعهد: طرفی که انتقال مال، انجام کار یا خودداری از انجام کار بر عهده اوست. (متعهد، مدیون، بدهکار)، طرفی که تعهد به نفع اوست (متعهد له، دائن، بستانکار) نامیده می شود.
رابطه حقوقی: رابطه ای است که به موجب آن متعهد له می تواند انجام امری یا خودداری از انجام امری را از متعهد درخواست کند.
معاملات جمع معامله است و بیشتر در قراردادهایی که جنبه مالی دارند به کار می رود.
الزامات به معنای وادار کردن است و در قانون مدنی در مسوولیت هایی که بدون قرار حاصل می شود به کار رفته است.الزاماتی که قانونا متوجه شخص می شود شامل الزامات ناشی از عقد و الزامات خارج از عقد می باشد.الزامات ناشی از عقد عبارتند از اینکه اگر کسی به موجب قراردادی خود را متعهد و ملتزم کند که مالی را به دیگری انتقال دهد یا کاری را انجام دهد یا از انجام کاری خودداری نماید.الزامات خارج از عقد عبارتند از اینکه اگر کسی مال دیگری را تلف یا معیوب کند و یا به سلامت وی لطمه ای وارد نماید ملزم به جبران خسارت است.