تحلیل قانونی قرارداد نجات دریایی

در این اثر علمی در ابتدای بحث به بررسی پیشینه عملیات نجات دریایی و بعد از آن به مفهوم کشتی و انواع آن پرداخته می‏شود. پس از این مرحله ، عملیات نجات دریایی تشریح می‏گردد و در نهایت در بخش پایانی این فصل ، ماهیت قرارداد نجات دریایی تبیین می‎شود .‎‎‎ حقوق نجات که یکی از شاخه‏های حقوق دریایی محسوب می‏گردد که دارای تاریخچه و قدمت طولانی می‏باشد و قدمت آن به طول استفاده بشر از دریا بر‏می‏گردد. اما حقوق نجات امروزی دستخوش تغییرات زیادی نسبت گذشته گردیده است. مفهوم قدیمی نجات بیشتر شامل نجات اموال از کشتی‏های شکسته می‏شود اما حقوق نجات نوین شامل نجات شناور و سایر اموال دریایی در دریا در زمانی که این اموال در معرض خطر هستند ، می‏شود. همچنین این عملیات می‏تواند راجع به جلوگیری یا تقلیل صدمه به محیط زیست دریایی و نجات جان انسان در مناطق آبی باشد که در مورد آن بحث خواهد شد. (لنکس‏کینگ،۳۴:۲۰۰۷) .فی‏الواقع حقوق نجات در گذشته بسیار ساده بوده است اما تحولات بسیار زیادی در این بخش در چند قرن اخیر رخ داده است.در گذشته نجات‏دهندگان با شعار No pay No rope « تا پرداخت نباشد ، طنابی نیست » از موقعیت خطرناکی که برای کشتی‏ها پیش می‏آمد سوء استفاده کرده و برای انجام عملیات نجات ، ابتدا درخواست مبلغ هنگفتی بابت حق‏الزحمه و اجرت نجات طلب می‏نمودند اما به خصوص در دو قرن اخیر این شعار تغییر نموده و امروزه اصل No cure No pay «تا موفقیتی نباشد ، پرداختی نیست» در عملیات نجات مطرح است ( امید ، ۳۳۵:۱۳۵۳). در گذشته به دلیل اینکه کشتی‏ها به پیچدگی و پیشرفتگی کشتی‏های امروزی نبودند ، در نتیجه نجاتگران حرفه‏ای نیز وجود نداشتند . اما امروزه نجاتگران با در اختیار داشتن کشتی‏های یدکش پیشرفته وسایر تجهیزات ، آمادگی لازم را برای انجام عملیات نجات و کمک‏رسانی در زمان وقوع خطر دارا می‏باشند. بنابراین انجام عملیات نجات تبدیل به یک صنعت جهت کسب درآمد قابل توجه گردیده است که غالباً نیز براساس قرارداد نجات دریایی انجام می‏گیرد. صنعتی که باعث امنیت بیشتر راههای دریایی و در نتیجه رونق حمل ونقل دریایی می‏گردد. هرچند امروزه کشتی‏ها از امنیت بیشتری برخوردارند اما همواره در معرض خطرات دریایی همچون طوفان ، ایجاد شکستگی در بدنه بر اثر برخورد با صخره یا کوه یخ یا به دلایل دیگر ، به گل نشستن ، آتش سوزی و غیره می‏باشند(مانداراکا شپرد، ۲۰۰۷: ۶۳۴-۶۳۳) یکی از دغدغه‎ها از زمان آغاز صنعت دریانوردی به نحو پیشرفته و خارج شدن آن از حالت ساده ، به خصوص بعد از ایجاد اولین کشتی‎های بخار توسط کشورهای اروپایی، بحث نجات بوده است . زیرا یک شناور در سفر دریایی خویش مواجه با خطرات مختلف از جمله تصادم با سایر کشتی‎ها و برخورد با برخی اشیاء همچون کوه‎های یخی و صخره‎ها ، ایراد صدمه به بدنه کشتی به دلایل مختلف ، اشتباه در تشخیص مسیر دریایی و ورود به آبهای خطرناک ، مواجه با گرداب‎های شدید و طوفان و ناآرامی آبها ، آتش‎سوزی در کشتی و به گل نشستن آن و غیره همراه است . در گذشته‎ به علت ساده بودن کشتی ، عملیات نجات با هزینه پایین و به سادگی انجام می‎گرفت . البته در برخی موارد نجاتگران با سوء استفاده از موقعیت حادثه‎دیده ، تقاضای پرداخت مبالغی هنگفت می‎نمودند . اما در چند قرن اخیر وظایفی در خصوص انجام عملیات نجات پیش‎بینی گشته و به نحو مؤثری باعث جلوگیری از این سوء استفاده‎های احتمالی شده است .