سقراط مجروح

برتولت برشت در داستان سقراطِ مجروح ديدگاه و نظر هميشگى‏ اش را دنبال مى‏كند: جنگ چيزى جز نوعى كسب و كار در خدمت مصالح عدّه‏اى خاص نيست. قهرمان ‏بودن هم شغلى است مانند همه مشاغل ديگر ـ نجاّر، پينه ‏دوز، قابله، نانوا، رياضيدان ـ كه چون براى خدمات آنها تقاضا وجود دارد لاجرم عرضه‏اى نيز در كار خواهد بود. به نظر برشت، پيروزى در ميدان نبرد به همان اندازه به شجاعت فرد بستگى دارد كه به تأثير عواملى از قبيل جويدن پياز در افزايشِ دلاورى‏اش. اما آنچه در نهايت تعيين مى‏كند چه كسى تاج قهرمانى بر سر مى‏گذارد، هم بخت و تصادف، و هم اين واقعيت است كه افراد در رقابت براى پيشى‏گرفتن از ديگران گاه ناچارند براى از ميدان به ‏دركردن رقيبان خطرناك، به قهرمان ‏شدن بى ‏ربطترين آدم رضايت بدهند.
داستان در چندين سطح و لايه روايت مى‏شود: در سطح روان‏شناسى اجتماعى (كسب ‏و كارِ پرورش قهرمان)، جامعه ‏شناسى (فرمانده، زير فشار افكار عمومى، حاضر است به پينه ‏دوزِ فيلسوف تاج گل بدهد تا خودش زخم‏ زبان نشنود و جماعت ‏بگذارند رياستش را بكند)، و روان‏شناسى فردى (سقراط دست به تلاشى ناموفق براى فريب خويش مى‏زند، اما سرانجام درمى‏ يابد كه زيانهاى حتمى اين كار بيش از عوايد احتمالى آن است: خوارشدن در چشم همسر بدخو اما خوشدل، در برابر چند دقيقه غريو تحسين مردم خوشخو اما بددل). سقراط را علم و فلسفه از افتادن در دام تزوير و ريا نجات نمى ‏دهد؛ رودربايستى در برابر همسرش، و اين نگرانى كه از اين پس ناچار شود مدام نقش بازى كند و دست‏كم دو شخصيت داشته باشد، نجاتش مى‏ دهد.