ارتباط ویژگی‌های شغلی با خودکارآمدی حرفه‌ای معلمان

ویژگی‌های شغلی و خودکارآمدی از عوامل کلیدی در موفقیت حرفه‌ای معلمان هستند. باورهای خودکارآمدی بر فعالیت‌ها، تلاش و پشتکار معلم در کلیه فعالیت‌های آموزشی تأثیر فوق العاده‌ای می‌گذارد. علیرغم آنکه عقیده به تعیین کننده بودن باورهای معلم در رفتار در حین آموزش، عقیده‌ای ساده است اما همانقدر نیز نیرومند و از پشتوانه پژوهشی برخوردار است(کاوه‌ای، آشوری و حبیبی،۱۳۹۳). چرا که پژوهش‌ها نشان می‌دهد معلمان با خودکارآمدی بالا سطوح بالاتری از تعهد و اشتیاق در قبال کار را از خود نشان می‌دهند و استرس کمتری نیز تجربه می‌کنند و در نتیجه عملکرد موفق‌تری دارند. در حقیقت خودکارآمدی حرفه‌ای یک ارزیابی شناختی از توانایی‌ها برای انجام بهتر یک شغل است. مفهوم خودکارآمدی برای اولین بار در نظریه شناختی اجتماعی به وسیله آلبرت باندورا مطرح شد. باورهای خودکارآمدی به ارزیابی شناختی فرد در مورد توانایی‌های خود برای انجام موفقیت آمیز تکلیف در یک حوزه مشخص اشاره دارد(جلالی،آقایی و نظری،۱۳۸۷ ). بر اساس این نظریه تغییر رفتار و حفظ آن تابعی از انتظارات فرد در باره توانایی خود در انجام رفتار معین و انتظارهای مربوط به نتیجه حاصل از انجام آن رفتار است(کریمی طرقبه، شجیع، قهرمان و محمدی،۱۳۸۸). چرنیس (۱۹۹۳)، برای اولین بار خودکارآمدی حرفه‌ای را در زمینه کاری عنوان کرد که به عنوان اعتقاد به توانایی در اجرای صحیح نقش حرفه‌ای یک شخص شناخته می‌شود(حسنی و تیما،۱۳۸۹).
از آن جا که هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین ویژگی‌های شغلی معلمان با خودکارآمدی است، لذا توضیح مختصری نیز در خصوص ویژگی‌های شغلی می‌آوریم. نتیجه مطالعات و پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام پذیرفته، نظریه‌های متعددی است، که نگرش ویژگی‌های شغلی یکی از مهمترین آن‌ها است. ریچارد هاکمن وگریگوری اولدهام (۱۹۷۵) الگوی ویژگی‌های شغلی ارائه نمودند که سال ها به عنوان چارچوبی برای تجزیه و تحلیل و طراحی شغل مورد استفاده قرار گرفت(ایزدی یزدان‌آبادی و نوشه ور،۱۳۸۹). در این الگو، به جای استفاده از شیوه‌های تعامل یا تکنینک‌های رفتاری برای انگیزش و رضایت افراد، بر اقدامات ساختاری و شغلی تقریبا پایدار تاکید می‌شود که می‌توانند موجبات انگیزش و رضایت متصدیان شغل را فراهم آورند. هدف اصلی این الگو روشن ساختن این نکته است که صرفاً خصوصیات شغل منتج به انگیزه نمی‌گردند، بلکه شخصیت، فرهنگ، آموخته‌ها و حالات روانی فرد هم در این میان نقش عمده ای ایفا می‌کنند. تأثیر غیر قابل انکار ویژگی‌های شغلی بر حالات روحی و روانی افراد بارها طی بررسی‌های متعدد به اثبات رسیده است و حکایت از این مسئله دارد که می‌تواند یکی از عوامل زمینه ساز موفقیت یا عدم موفقیت شغلی افراد باشد. از طرفی به دلیل تأثیر خودکارآمدی بر انجام موفقیت‌آمیز کارها و تعیین اهداف بالاتر و نیز تلاش بیشتر در افراد و از جمله معلمان؛ در این پژوهش به بررسی ارتباط بین ویژگی‌های شغلی و خودکارآمدی حرفه‌ای معلمان مقطع ابتدائی پرداختیم، تا شاید بتوان با شناخت نحوه و چگونگی ارتباط این متغیرها با یکدیگر در جهت بهبود ویژگی‌های شغلی و خودکارآمدی معلمان گامی هر چند کوچک برداشت و به این وسیله در موفقیت بیشتر تدریس و نیز بالا بردن کیفیت آموزشی گامی مؤثر برداشت.
بدون تردید معلمان سرمایه اصلی نظام آموزش و پرورش هستند که از طریق دانش، مهارت و انگیزه‌های خود برای جامعه ارزش افزوده به وجود می‌آورند. یکی از مهم‌ترین چالش‌های سازمان‌های آموزشی عدم استفاده کافی از منابع فکری، توان ذهنی و ظرفیت‌های بالقوه این سرمایه انسانی است. به هر حال سازمان‌های آموزشی به منظور دست‌یابی به اثر بخشی و بهره‌وری بالاتر، چاره‌ای جز فراهم ساختن شرایط لازم برای استفاده بهینه از این سرمایه نخواهند داشت. از جمله روش‌هایی که صاحب‌نظران مدیریت برای تحقق این هدف توصیه می‌کنند طراحی شغلی و بهبود ویژگی‌های شغل و خودکارآمدی شغلی کارکنان می‌باشد(سند و منشور اصلاح نظام آموزش و پرورش،۶۲:۱۳۸۲).
در زمینه طراحی و بهبود ویژگی‌های شغل، نظریات مختلفی ارائه گردیده است. نگرش ویژگی‌های شغلی که رویکردی انگیزشی به شغل دارد، حاصل پژوهشات ترنر و لورنس (۱۹۶۵)، ریچارد هاکمن و ادوارد لاولر (۱۹۷۱)است. بعدها هاکمن وگریگوری اولدهام(۱۹۷۵) به صورت گسترده‌تری نتایج پژوهش‌های قبلی را مورد بررسی قرار دادند. نتیجه مطالعات آنها، مدل ویژگی‌های شغل(JCM) بود که به مثابه چارچوبی برای تجزیه و تحلیل و طراحی شغل مطرح شد(ایزدی یزدان آبادی و نوشه ور،۱۳۸۹).
یکی از گرایش‌های عمده در ارزیابی شغلی، تعریف و اندازه گیری حیطه‌های مختلف انتظارات خودکارآمدی مربوط به شغل است. از واژه خودکارآمدی تعاریف متعددی شده است. رایج‌ترین مفهوم خودکارآمدی در نظریه شناختی اجتماعی آلبرت باندورا شامل محتوا یا خودکارآمدی ویژه تکلیف است که به باورهای فرد در باره توانایی انجام وظایف خاص بر می‌گردد که برای دستیابی به موفقیت در حوزه ای خاص و در شرایط طبیعی لازم است(عظیمی،سلیمی و حاجی پور،۹۷:۱۳۹۱). بر اساس این نظریه تغییر رفتار و حفظ آن تابعی از انتظارات فرد در باره توانایی خود در انجام رفتار معین و انتظارات معین مربوط به نتیجه حاصل از انجام آن رفتار است. با توجه به این مفهوم، خودکارآمدی حرفه‌ای به عنوان قضاوت فرد در مورد توانایی خود برای انجام اصل تکالیف در چارچوب شغلی و حرفه‌ای معین تعریف می‌شود(حسنی و تیما،۱۳۹۲). بنابراین می‌توان باور کارآمدی معلم را قضاوت معلم در باره توانایی خود برای به دست آوردن نتایج مطلوب از فعالیت و یادگیری‌های دانش آموز‌دانست(قلائی،کدیور، صراحی و اسفندیاری ،۱۳۹۰).

توجه داشته باشید: جهت چاپ آثار علمی، دستنوشته ها و کتب خویش در انتشارات قانون یار با دفتر مرکزی تماس بگیرید ۰۲۱۶۶۹۷۹۵۱۹ و ۰۲۱۶۶۹۷۹۵۲۶ تبدیل پایان نامه به کتاب با کیفیت فوق العاده و بی نظیر ۰۲۱۴۴۴۴۱۷۸۴ موسسه و انتشارات قانون یار، ناشر کتب حقوقی غلوم سیاسی، فقهی و علوم اسلامی (پذیرش و چاپ مقالات علمی در کوتاه هترین زمان ممکن در بنیاد علمی قانون یار)