از خندق (جر) تا دیوار

کتاب از خندق تا دیوار حاصل زحمت و تلاش یکساله اینجانبان شهروز ملاح و مهرشاد ملاح می باشد که به معرفی پیشینه تاریخی و اقلیم و موقعیت جغرافیایی منطقه انزان می پردازد.
منطقه انزان در غرب استان گلستان و از ادوار قدیم به عنوان دروازه استرآباد و مرزی بین طبرستان و استرآباد معروف بوده است. از دوره ناصرالدین شاه این منطقه را به عنوان بلوک دوم انزان معرفی می نمودند که جزوی از حوضه استرآباد بوده است.
در این کتاب به تاریخ پربار منطقه در طی چند هزار سال پیش به عنوان یک دولت شهر تحت اسم "تمیس" می پردازد که اولین مرکز حکومتی ایالت طبرستان در ادوار تاریخی بوده و از اهمیت و موقعیت ویژه ای در فلات پرشیا برخوردار بوده است. این کتاب به بررسی سیر تحولات این دولت شهر از دوران اوج تا جنگ های فرسایشی و اضمحلال و نابودی آن در دوره های مختلف تا چند سده پس از ورود اعراب به ایران می پردازد. در قسمتی دیگر از این کتاب به حدود و مرزهای این منطقه و آثارتاریخی آن علی الخصوص بزرگترین اثر تاریخی همچون جر یا خندق کلباد در غرب انزان و دیوار تمیشه در شرق انزان که هر دو در طول تاریخ به عنوان مرزهای دولت شهر تمیس و انزان بوده اند، می پردازد. انزان در سمت غرب به توسط جرکلباد یا خندق کلباد از مازندران یا طبرستان جدا و در سمت شرق نیز در طی ادوار کهن تا چندقرن پیش به توسط دیوار معروف به تمیشه از ناحیه استرآباد جدا می شد.
با معرفی مجموعه روستاها و شهرها در طول جاده ساسانی یا جاده شاه عباسی به شرایط اقلیمی و جغرافیایی و ابنیه های تاریخی منطقه پرداخته شده است. امیدواریم که کتاب فوق الذکر توانسته باشد تا حدودی به روشن نمودن زوایای بسته و ناپیدای تاریخ و جغرافیای منطقه پرداخته، و کاستی های متنی را به حساب محدودیت منابع بگذارید.