گروندریسه: مبانی نقد اقتصاد سیاسی - جلد 2

گروندريسه از نظر وسعتِ مباحث بی‌تردید جامع‌ترین و پیچیده‌ترین مجموعه‌ی دست‌نوشته‌های مارکس، و به‌قولی مهم‌ترین اثر اوست که در زمان حیاتش منتشر نشد و سرنوشت اسرارآمیزی یافت و تا حدود نیم‌قرن پس از مرگ وی نیز انتشار نیافت. این دست‌نوشته‌ها مجموعه‌ی هفت دفترچه‌ی یادداشت است که مارکس بین سال‌های ۱۸۵۷ و ۱۸۵۸ عمدتاً برای «روشن شدن ذهن خود» تنظیم کرد و جنبه‌های اقتصادی آن زمینه‌ساز مجلدهای اثر عظيم وی، سرمایه، گردید. دست‌نوشته‌های ۱۸۴۴، نیز که از مهم‌­ترین آثار دوران جوانی مارکس است، سرنوشت خاص خود را داشت و پس از نزدیک به یک‌صد سال از زمان نگارش در اروپا انتشار یافت. اصل دست‌نویس‌ها از سه قسمت تشکیل شده که بخش‌­هایی از آن‌ها از بین رفته است. ناشر آلمانی که برای اولین­ بار این مجموعه را در سال ۱۹۳۲ منتشر ساخت کل متن را به ده سرفصل تقسیم کرد.
گروندريسه و دست‌نوشته‌های ۱۸۴۴، به‌ویژه اولی، متونی سخت و پیچیده‌اند. اگر متن پیچیده‌ی جلد اول کتاب سرمایه را که مارکس خود برای انتشار نهایی آماده کرد و آن را آگاهانه به سبکی حتی‌الامکان «همه‌فهم» نوشت در نظر گیریم، و آن را با پیش‌نویس‌هایی ویراستاری نشده و نه چندان منظم مقایسه کنیم، سختی و پیچیدگی به‌ویژه گروندريسه را درخواهیم یافت. بدیهی است که بین متنی که نویسنده آن را برای چاپ نهایی آماده می‌­کند و پیش‌نویسی که ویراستاری و نهایی نشده تفاوت فراوان است. ازاین‌رو درک نوشته‌های گروندریسه آسان نیست. از آن مشکل‌­تر ترجمه‌ی چنین متنی به زبان خارجی، آن هم به زبان فارسی است که جز در عرصه‌ی ادبیات محدودیت‌های ساختی فراوانی به‌ویژه برای انتقال مفاهیم علوم اجتماعی دارد. به‌علاوه باید در نظر داشت که ترجمه‌ی این اثر و دیگر آثار مارکس حتی به دیگر زبان­های اروپایی نیز به‌دور از مشکل نبوده و غالباً مترجمان این آثار به دشواریِ انتقال مفاهیم و واژه‌های پیچیده‌ی فلسفه‌ی آلمانی به دیگر زبان­‌ها اشاره دارند. مارکس خود به ترجمه‌ی «دقیق و حتی عین متن» جلد اول سرمایه به فرانسه ایراد می‌­گیرد، و برای آن که آن را برای خوانندگان بیش‌تر «قابل‌درک» کند، تغییراتی در آن وارد می­کند.