واژه نامه هنر شاعری

فرهنگ تفصیلی اصلاحات فن شعر و سبک ها و مکتب های آن

این کتاب، راهنمای مفیدی است برای همه کسانی که در زمینه شعر و مباحث مربوط به آن (عروض، قافیه، صنایع بدیع، نقد، تاریخ شعر و ...) مطالعه می کنند و در ضمن مطالعات خود به اصطلاحاتی برمی خورند که معنی و مفهوم دقیق آنها را نمی دانند، یا اطلاع کمی درباره آنها دارند، یا به طور کلی نسبت به آنها ناآشنا هستند.
در نوشتن هر یک از مدخل های این واژه نامه، همواره این اصل مورد توجه بوده است که مراجعه کننده در زمینه ادبیات، اطلاعات اندکی دارد. برای درک و فهم بهتر مطالب نیز، هر جای که ضروری بوده است،
نمونه ها و مثال هایی ذکر شده است...

زِحاف، در علم عروض قدیم، تغییراتی است که در اجزای اصلی وزن شعر به‌وجود می‌آید. این کلمه از "زَحف"، به‌معنی "دور شدن از اصل" است.تغییرات در اجزای وزن به‌طورکلی به سه صورت انجام می‌گیرد:
افزودن یک حرف به جزء اصلی (اِسباغ یا تسبیغ)؛ مانند اضافه شدن «الف» به «مَفاعیلُن» و تبدیل آن به «مَفاعیلان».
کاستن یک یا دو حرف از جزء اصلی (کَفّ)؛ مانند حذف حرف «ن» از آخر «فاعِلاتُن» و تبدیل آن به «فاعلاتُ»؛
ساکن کردن حرف متحرک (اِضمار)؛ مانند ساکن کردن «ت» در «مُتَفاعِلُن» و تبدیل آن به «مُستَفعِلُن».
در شعر سنتیِ فارسی کمتر اتفاق می‌افتد که شاعری تغییری در وزن یک قطعه شعر بدهد. اما در شعر عربی، شاعر می‌تواند مصراعی را در وزن سالم و مصراع دیگر را در شکل مُزاحَفِ آن بیاورد و مصراع‌های نامساوی بسازد..