سید حسن ابطحی

(1314 - 1394 هـ.خ)

وی در جوانی برای مدتی از یاران نزدیک نواب صفوی محسوب می‌گردید. آنچه دربارهٔ وی مشهور است عضویت و یا سرکردگی انجمن حجتیه است که خود وی بارها در مجامع و سخنرانیها این ادعا را تهمت بی اساس دانسته و در دادگاه ویژه روحانیت نیز هیچ اتهامی از این بابت متوجه وی نبود. در حوادث قبل از انقلاب ایران وی بعنوان یکی از نزدیکان سید کاظم شریعتمداری و با در دست داشتن رهبری مرکز معروف و مهمی بنام کانون بحث و انتقاد دینی در مشهد نقش بسزایی را ایفا می‌نمود. در جلسات کانون بحث روال بدین طریق بود که هاشمی نژاد سخنرانی می‌کرد و در آن علیه رژیم پهلوی سخن می‌گفت و ابطحی بعنوان رئیس کانون در طول هفته به ساواک احضار و تعهد به عدم تکرار می‌داد. گاهی هم به عکس هاشمی نژاد تعهد می‌داد از مهمترین ابتکارات وی می‌توان به ارائه مراحل هفتگانه تزکیه نفس (یقظه، توبه، استقامت، صراط مستقیم، محبت و تقوا، جهاد با نفس اماره بالسو و مرحله عبودیت) اشاره نمود که این برنامه یعنی تزکیه و تهذیب نفس همیشه در طول تاریخ بصورت فردی و محدود انجام می‌شده ولی سید حسن ابطحی برای اولین بار بصورت عمومی بر روی بیش از چهار هزار زن و مرد از همه قشرها، جوان و پیر، افراد دارای تحصیلات عالیه و افراد عامی این مراحل را اجرا و نتایج قابل توجهی نیز داشت که در قالب مقالات و سمینارهای متعدد در دفتر وی واقع در نوبنیاد تهران و دفاتر قم و مشهد ارائه می‌گردید. شاگردان وی موظف بودند قرآن کریم را درست بخوانند و معنای آیات را متوجه شوند و بعلاوه هر هفته روی ۳۰ آیه مشخص در زمینه اخلاقیات تدبر نمایند و نتیجه تدبرات خود را نوشته و به دفاتر مرکزی ارسال نمایند. اتفاقاً یکی از ایراداتی که روحانیون هم سن و سال و هم درس او به وی و کتابهایش وارد می‌کردند همین موضوع است که چرا ابطحی برای اولین بار در تاریخ سنت شکنی کرده و مطالب عرفانی عمیق و مشکل را بصورت همه کس فهم و ساده و با زبانی عامی توضیح داده و در اختیار همگان گذارده است که البته جواب وی به این منتقدان این بوده که همان‌طور که پیامبران همیشه در طول تاریخ ساده و با زبان عامیانه با مردم سخن می‌گفتند و همچنین خداوند در بعضی آیات قرآن مکرراً تاکید می‌کند که ما قرآن را ساده و آسان نازل کردیم برای تذکر همگان، بنابراین هرچه یک نفر بخواهد بیشتر خود را به خدا و پیامبران در سخن گفتن شبیه کند باید مثل آنها آسان و ساده صحبت کند و بتواند مشکل‌ترین مقوله‌های علمی و عرفانی را در قالب شیوا و روان عنوان نماید. همین‌طور جواب وی به منتقدین ارائه مراحل تزکیه نفس به عموم مردم این بوده که اگر آموختن علم برای همه انسانها اعم از با استعداد و بی استعداد، شهری و روستایی، زن و مرد لازم و ضروری بوده که از پیامبر اسلام نقل شده طلب العلم فریضه علی کل مسلم و مسلمه یعنی طلب علم واجب است بر هر مرد و زن، پس حتماً همه انسانها قادر به کسب علوم و فراگیری آنها بوده‌اند و الا پیامبر چنین کاری را از انسانها درخواست نمی‌کرد همچنین خداوند در قرآن که برای همه بشر نازل کرده در سوره شمس پس از ۱۱ قسم تنها راه رستگاری بشر را در تزکیه نفس دانسته و این خود دلیل بر این است که برای خدا اصلاً معیارهای فرعی و جانبی اهمیت ندارد و تزکیه نفس کاری است که خداوند از همه انسانها خواسته آن را انجام دهند. وی بیش از ۵۰ عنوان تالیف چاپ شده دارد که بعضی از آنها تا ۴۰ بار تجدید چاپ شده و بعضی به زبانهای انگلیسی، اردو و عربی ترجمه و در کشورهای دیگر منتشر شده‌اند. بیشتر تالیفات وی تعلق به موضوع مهدویت و تزکیه نفس دارد. وی از طرف یک موسسه علمی در سوریه بخاطر ابداع و نوآوری در تالیف کتاب مصلح غیبی از دکتر اسعد علی دکترای افتخاری دریافت نمود.