رابرت اوپنهایمر

(1904 - 1967 م)

او هنگام جنگ جهانی دوم رئیس آزمایشگاه لُس‌آلاموس بود و به‌سبب نقشش در پروژهٔ منهتن که در جنگ جهانی دوم به ساخت نخستین جنگ‌افزارهای هسته‌ای انجامید اغلب «پدر بمب اتمی» لقب گرفته‌است. اوپنهایمر در دانشگاه هاروارد تحصیل کرد و در ۱۹۲۵، مدرک کارشناسی شیمی گرفت. سپس در دانشگاه کمبریج و پس‌ازآن در دانشگاه گوتینگن در رشته فیزیک تحصیل کرد و در ۱۹۲۷ از آن‌جا دکترا گرفت. او در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی و موسسه فناوری کالیفرنیا سمت‌های دانشگاهی داشت و نقش به‌سزایی در فیزیک نظری از جمله در مکانیک کوانتومی و فیزیک هسته‌ای داشت. در جنگ جهانی دوم، او برای کار در پروژهٔ منهتن استخدام شد و در ۱۹۴۳، مدیر آزمایشگاه لُس‌آلاموس در نیومکزیکو شد و در ساخت جنگ‌افزار هسته‌ای به کار پرداخت. او از جمله نخستین شاهدان آزمایش ترینیتی بود که در آن نخستین بمب اتمی در ۱۶ ژوئیه ۱۹۴۵ با موفقیت منفجر شد. او بعدها گفت که هنگام این انفجار به‌یاد قطعه‌ای از بهگود گیتا افتاده که گفته: «خودِ مرگ شده‌ام، ویران‌گر دنیاها.» در اوت ۱۹۴۵ از بمب اتمی برای بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی استفاده شد. اوپنهایمر پس از پایان جنگ، رئیس کمیتهٔ مشاوره عمومی کمیسیون تازه‌تاسیس انرژی اتمی ایالات متحده آمریکا شد. او به‌منظور کنترل بین‌المللی انرژی هسته‌ای و در راستای جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و مسابقه تسلیحات هسته‌ای با اتحاد جماهیر شوروی تلاش بسیاری کرد. در خلال بحث دولتی در سال‌های ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۰ او با توسعهٔ بمب هیدروژنی مخالفت کرد و دربارهٔ مسائل دفاعی موضع گرفت که خشم برخی جناح‌ها در دولت و ارتش ایالات متحده را برانگیخت. در دوره مک‌کارتیسم، موضع‌گیری‌های او در کنار ارتباطات گذشته‌اش با افراد و سازمان‌های وابسته به حزب کمونیست به لغو مجوز ورودش به جلسه‌ای بسیار بحث‌برانگیز در ۱۹۵۴ انجامید. او که از نفوذ مستقیم سیاسی برکنار ماند، به سخنرانی، نوشتن و فعالیت در فیزیک ادامه داد. ۹ سال بعد، رئیس‌جمهور جان اف. کندی، جایزهٔ انریکو فرمی را به او به‌منزلهٔ اعاده حیثیت اعطا کرد. در سال ۲۰۲۲ پنجاه و پنج سال پس از مرگش دولت ایالات متحده تصمیم سال ۱۹۵۴ را باطل و وفاداری اوپنهایمر را تصدیق کرد. دستاوردهای اوپنهایمر در فیزیک، شامل تقریب بورن–اوپنهایمر برای توابع موج مولکولی، کار روی نظریه الکترون‌ها و پوزیترون‌ها، فرایند اوپنهایمر-فیلیپس در همجوشی هسته‌ای و نخستین پیش‌بینی تونل‌زنی کوانتومی است. همچنین او و دانش‌جویانش، سهم برجسته‌ای در نظریهٔ مدرن ستاره‌های نوترونی و سیاه‌چاله‌ها، و مکانیک کوانتومی، نظریهٔ میدان‌های کوانتومی و برهم‌کنش‌های پرتوهای کیهانی داشتند. به عنوان معلم و مروج علم، او را پایه‌گذار مکتب فیزیک نظری آمریکایی می‌دانند که در دههٔ ۱۹۳۰ به شهرت جهانی رسید. او پس‌از جنگ جهانی دوم، مدیر موسسهٔ مطالعات پیشرفته در پرینستون، نیوجرسی شد.