امام سجاد (ع)

(0659 - 0713 هـ.خ)

علی بن حسین (به عربی: علیُّ بنُ اَلْحُسَینِ بْنِ عَلیِّ بْنِ أبی‌طالِب؛ زاده ۵ شعبان ۳۸ هجری قمری / ۴ ژانویهٔ ۶۵۹ میلادی – درگذشتهٔ ۱۲ یا ۲۵ محرم ۹۵ هجری قمری / ۲۰ اکتبر ۷۱۳ میلادی در مدینه) ملقّب و مشهور به سَجّاد و زیْنُ‌الْعابدین چهارمین امام اغلب شیعیان (به جز کیسانیه و برخی از زیدیه) بعد از پدرش حسین، عمویش حسن مجتبی و پدربزرگش علی بن ابی‌طالب است. بر اساس منابع اسلامی و مورخان شیعی او در مدینه به‌دنیا آمد و در جوانی پدرش را در صحرای کربلا همراهی می‌کرد، اما به‌دلیل بیماری در نبرد کربلا شرکت نکرد و به همین دلیل از این کشتار جان سالم به در برد. پس از کشته شدنِ پدر و خویشانش به‌همراه اُسرا به کوفه و سپس دمشق منتقل شد. علی در شام و در حضور یزید، خلیفه اموی اجازه پیدا کرد خطابه ای ایراد کند که در ضمن آن به معرفی خود و خاندانش و ذکر مصائبی که در کربلا بر آنها رفته بود، پرداخت. علی بن حسین سپس اجازه پیدا کرد به مدینه برگردد. وی در مدینه انزوا اختیار کرده با عدهٔ محدودی از اصحابش ارتباط داشت. در ماجرای حَرّه که در سال ۶۲ ه.ق در مدینه رخ داد و طی آن سپاه یزید شورش مردمِ مدینه را سرکوب کردند، به علی آسیبی نرسید؛ چون در این شورش مشارکتی نداشت. قیامِ مختار ثقفی و گرایش بیشترِ شیعیان عراق به کِیْسانیه باعثِ انشقاق در میان شیعیان شد، از دیگر چالش‌های دورانِ امامتِ سجاد بود. تعلیماتِ زین‌العابدین بیشتر شکل دعا و نیایش داشت. اثرِ معروف او صحیفه سجادیه است که به شکل نیایش نگاشته شده‌است. همچنین، رساله حقوق از دیگر آثار اوست. علی بن الحسین با وجود انزوای اولیه، موقعیت بالای در میان بزرگان و علمای حجاز داشت. شعر معروفِ فرزدق در ستایش او از نمونه‌های بارز این موقعیت است. بنابر روایات شیعه، زین‌العابدین با سمِّ ولید بن عبدالملک از دنیا رفت و در قبرستان بقیع در کنار عمویش حسن مجتبی به‌خاک سپرده شد. محمد باقر، امام پنجم شیعیانِ امامی و زید بن علی، امام پنجم شیعیانِ زیدی، از فرزندان زین‌العابدین به‌شمار می‌آیند.