ناصر مکارم شیرازی

(1305 هـ.خ)

ناصر مکارم شیرازی در سال ۱۳۰۵ خورشیدی در شیراز به دنیا آمد. پدر ایشان حاج علی محمد و جد ایشان حاج محمد کریم و جد اعلای ایشان حاج محمد باقر و جد بالاتر حاج محمد صادق بوده‌اند. حاج محمّدباقر که از تجّار شیراز به شمار می‌رفت، در «سرای نو» شیراز به تجارت اشتغال داشت، لباسی شبیه لباس روحانیّت می‌پوشید و پیوسته در مسجد مولای شیراز به جماعت حاضر می‌شد و مورد تکریم و احترام و اطمینان بود. جدّ ایشان مرحوم حاج محمّد کریم فرزند حاج محمّدباقر که او نیز عمّامه‌ای بر سر داشت و در بازار در اثنای کار، کلاه پوستینی بر سر می‌گذاشت، در سرای گمرک شیراز و سپس در بازار وکیل به تجارت مشغول بود، همواره در مسجد مولای شیراز در نماز جماعت شرکت می‌کرد و از مرتبطین و نزدیکان آیت‌الله العظمی حاج شیخ محمدجعفر محلاتی؛ پدر مرحوم آیت‌الله العظمی حاج شیخ بهاءالدین محلاتی و آیت‌الله حاج سیدمحمدجعفر طاهری به حساب می‌آمد. پدرشان حاج علی محمد او نیز از تجار معروف شیراز بود استاد در مورد پدرشان چنین می‌فرمایند: "پدرم علاقه زیادی به آیات قرآن داشت در دورانی که در مدارس ابتدایی تحصیل می‌کردم، گاهی شبها مرا به اتاق خودش فرامی خواند و به من می‌گفت: ناصر! کتاب آیات منتخبه و ترجمه آن را برای من بخوان (این کتاب مجموعه آیاتی بود که توسّط بعضی از دانشمندان، انتخاب شده و در زمان رضاخان در مدارس به عنوان تعلیمات دینی تدریس می‌شد) من آیات و ترجمه آن را برای او می‌خواندم و او لذّت می‌برد. وی تحصیلات ابتدایی و دبیرستانی خود را در شیراز به پایان رسانید؛ و سپس در سن ۱۴ سالگی مشغول تحصیلات دینی شد."[۳] زندگی علمی آغاز دروس دینی مکارم در مدرسه آقا باباخان شیراز بود و وی در مدت اندکی نیازهای خود را از علوم صرف، نحو، منطق، بیان و بدیع تأمین کرد. سپس توجه خود را به رشتهٔ فقه و اصول معطوف ساخت و مجموع دروس مقدماتی و سطح متوسط و عالی را در مدتی نزدیک به ۴ سال به پایان رساند. در همین سال‌ها گروهی از طلاب حوزه علمیه شیراز را نیز درس می‌داد. او در ۱۸ سالگی حاشیه‌ای بر کفایة الاصول آخوند خراسانی نوشت و در همان سال، وارد حوزه علمیه قم شد و نزدیک پنج سال در درس‌های اساتیدی چون آیت‌الله العظمی سید حسین بروجردی شرکت کرد. وی در سال ۱۳۶۹ (قمری). وارد حوزهٔ علمیه نجف شد و در سال ۱۳۷۰ (قمری). به ایران بازگشت و در قم به تدریس سطوح عالی و سپس خارج اصول و فقه پرداخت. در سال ۱۳۳۶ شمسی به اتفاق جمعی از دانشمندان، ماهنامهٔ مکتب اسلام را زیر نظر آیت‌الله سید محمدکاظم شریعتمداری و دارالتبلیغ اسلامی راه‌اندازی کرد. در حال حاضر درس خارج وی یکی از پرجمعیت‌ترین و پررونق‌ترین دروس حوزه علمیه قم است و بیش از ۲۰۰۰ نفر از طلاب در درس او شرکت می‌کنند. او از دوران جوانی نیز قلم به دست گرفت و کتاب‌هایی در رشته‌های گوناگون عقاید و معارف اسلامی و مسألهٔ ولایت، تفسیر، فقه و اصول نوشت. از تألیفات و آثار او تاکنون بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب به چاپ رسیده که برخی از آن‌ها بیش از ۳۰ بار تجدید چاپ شده و برخی به بیش از ۱۰ زبان زندهٔ دنیا ترجمه شده و در کشورهای گوناگون انتشار یافته‌است. مهم‌ترین اثر قرآنی وی کتاب تفسیر نمونه (۲۷ جلد به همراه یک جلد تفسیر موضوعی قرآن کریم) است که با همکاری چندین نفر (آقایان محسن قرائتی، محمدرضا آشتیانی، سید محسن شجاعی، محمد جعفر امامی، داود الهامی، عبدالرسول حسنی، سید نورالله طباطبایی، محمود عبداللهی محمد محمدی) نوشته شده‌است. از جمله کتب فقهی او: «انوار الفقاهه»، «القواعد الفقیة» و «انوار الاصول» و «تعلیقات مستدل» و مشروحی بر تمام عروة الوثقی است که مکرر به چاپ رسیده‌است. رسالهٔ عملیه وی (توضیح المسائل) تاکنون بارها چاپ شده و این رساله به زبان عربی و اردو و ترکی آذربایجانی و انگلیسی نیز ترجمه و منتشر شده‌است. همچنین رساله، همراه با چند جلد از کتب استفتائات وی، اکنون به‌صورت نرم‌افزاری برای تلفن‌های همراه ارائه می‌شود. زندگی سیاسی وی در انقلاب اسلامی حضور فعال داشت و به همین دلیل چند بار به زندان رژیم شاهنشاهی افتاد و به سه شهر چابهار، مهاباد و انارک تبعید شد، وی در انارک، به سبب نزدیکی به اصفهان، فعالیت سیاسی زیادی داشت و با مبارزان در ارتباط بود، ساواک چندین مرتبه به خانه شیخ موسی ملکی انارکی که ناصر مکارم در آنجا زندگی می‌کرد، حمله کرد. بعد از انقلاب وی در تدوین قانون اساسی در خبرگان اول نقش مؤثری داشت. فتواهای مهم ممنوعیت برقراری ارتباط با رسانه‌ها و سایت‌های خارجی.[۴] مصرف هرگونه دخانیات بر همهٔ مقلدان او حرام است. همان‌گونه که امام معصوم منصوب از جانب خداست، فقیهان از طرف امام معصوم منصوب عام به ولایت‌اند؛ و انتخاب فقیهی از میان فقیهان (بر اساس اولویت و افضلیت) برای ولایت -به‌عنوان تشخیص مصداق- باید به اهل خبره مراجعه کرد؛ ولی برای دفع تهمت استبداد و وسوسه‌های معاندان و برای اعتماد بیشتر مردم به حکومت اسلامی و مساعدت ایشان با آن، می‌توان به جهت حکم ثانویه ولی فقیه را با واسطه رأی مردم انتخاب نمود.[۵] ممنوعیت اخذ جریمه به دلیل دیرکرد در پرداخت وام.[۶] خدمات اینترنتی پرسرعت تلفن همراه و تلفن همراه نسل سوم در صورت عدم نظارت بر خلاف موازین شرع و اخلاقی و انسانی است.[۷] اقدامات علمی تفسیر نمونه او به چند زبان ترجمه شده. این تفسیر و تفسیر موضوعی پیام قرآن باب تازه‌ای در تفسیر قرآن گشود چرا که به زبانی ساده و در عین حال علمی به تحلیل و تفسیر قرآن می‌پردازد. یکی دیگر از آثار مهم او، مفاتیح نوین است که با زدودن قسمت‌هایی از مفاتیح الجنان که سندیت نداشت به انجام رسید[۸] که کوششی برای ذکر احادیث و منابع و مآخذ استفاده شده در مفاتیح الجنان است. ترجمهٔ قرآن وی جزء ترجمه‌های دقیق و در عین حال سلیس و نزدیک به فارسی معاصر است. آثار برخی از تالیفات سرشناس وی عبارتند از:[۹][۱۰] ۱۱۰ سرمشق از سخنان حضرت علی ۱۵۰ درس زندگی ۱۸۰ پرسش و پاسخ ۵۰ درس اصول عقاید برای جوانان آفریدگار جهان آیات ولایت در قرآن آیین رحمت آئین ما (اصل الشیعه) احکام بانوان (جدید) احکام خانواده در پرتو فقه اسلامی احکام عزاداری اخلاق اسلامی در نهج البلاغه ۲ جلد اخلاق در قرآن ۳ جلد ارتباط با ارواح از تو سؤال می‌کنند استفتائات ۳ جلد اسرار عقب‌ماندگی شرق اسلام در یک نگاه اسلام و آزادی بردگان اسلام و کمک‌های مردمی اعتقاد ما اعتکاف، عبادتی کامل انوار هدایت جلد ۱ اهداف قیام حسینی فاجعهٔ تمدن بازاریابی شبکه‌ای یا کلاهبرداری مرموز بررسی طُرُق فرار از ربا برگزیده تفسیر نمونه ۵ جلد پاسخ به پرسش‌های مذهبی پیام امام امیرالمؤمنین ۱۱ جلد پیام قرآن ۱۰ جلد پیدایش مذاهب تعزیر و گستره آن تفسیر نمونه ۲۷ جلد تقیّه، سپری برای مبارزه عمیق‌تر جامعه سالم در پرتو اخلاق جلوه حق چند نکته مهم درباره رؤیت هلال چهره منافقان در قرآن حدیث غدیر: سند گویای ولایت حکومت جهانی مهدی حیله‌های شرعی و چاره‌جویی‌های صحیح خدا را چگونه بشناسیم خطوط اساسی اقتصاد اسلامی خمس: پشتوانه استقلال بیت المال دائرةالمعارف فقه مقارن جلد ۱ در جستجوی خدا راه غلبه بر نگرانی‌ها و ناامیدی‌ها ربا و بانکداری اسلامی رساله احکام بانوان رساله احکام پزشکی رساله احکام (پسران) رساله احکام (دختران) رساله احکام نوجوانان رساله توضیح المسائل رمی جمرات در گذشته و حال رهبران بزرگ و مسئولیت‌های بزرگ‌تر زندگی در پرتو اخلاق زهرا برترین بانوی جهان سوگندهای پربار قرآن سیگار پدیده مرگبار عصر ما شأن نزول آیات قرآن شیعه پاسخ می‌گوید شیوه همسری در خانواده نمونه عاشورا: ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها عقیده یک مسلمان فضیلت سوره‌های قرآن فیلسوف نماها قرآن کریم قرآن و آخرین پیامبر قهرمان توحید گفتار معصومین ۲ جلد مثال‌های زیبای قرآن ۲ جلد مدیریّت و فرماندهی در اسلام مشروعیّت سقیفه؟! مشکات هدایت مشکلات جنسی جوانان معاد و جهان پس از مرگ معراج، شقّ القمر، عبادت در قطبین معمای هستی مفاتیح نوین مناسک جامع حج مناسک حج مناسک عمره مفرده مناظرات تاریخی امام رضا وهابیت بر سر دوراهی