ننه دلاور و فرزندان او

✔️ نمایشنامه «ننه دلاور و فرزندان او» از معروف ترین نمایشنامه‌های برتولت برشت شاعر و نمایشنامه نویس آلمانی است. این اثر را از مطرح ترین نمایشنامه‌های ضد نازیسم و ضدفاشیسم برشت می‌دانند، هر چند که قصه آن به چند قرن قبل تر و زمان جنگ‌های 30 ساله 1618 تا 1648 بازمی‌گردد.
ننه دلاور سرگذشت زنی به نام آنا فیرلینگ که ننه دلاور نامیده می‌شود است؛ زنی طماع و مکار و حیله گر است که سعی می‌کند در طول جنگ از اوضاع نابسامان حداکثر استفاده را کرده و به همراه دخترانش منفعت مالی کسب کند. برشت در زمره هنرمندانی است که به دلیل ابداعاتی که در هنر نمایش وارد کرد، همواره تدریس و خوانده می شود. نمایشنامه های مختلف او بارها از سوی هنرمندان ایرانی به روی صحنه رفته است.
عنوان دوم این کتاب « گزارش جنگ های سی ساله » است. بنابراین شاید اشاره کوتاهی به داستان این جنگ، در مقدمه ترجمه فارسی کتاب، بی مورد نباشد:
اشاعه افکار جدید از طرفی، که فن چاپ کمک شایانی به آن کرد، و فساد کشیشان و روحانیان از طرف دیگر، موجب شد که در قرن شانزدهم میلادی وحدت جهان مسیحی متزلزل شود و مذاهب جدیدی در دین مسیح پدید آید. این امر دو نتیجه مختلف به بار آورد.
نخست گروهی از دهقانان به تصور این که مذاهب تازه پشتیبان آنهاست بر ضد ستمگران عصر شوریدند، اما رهبران مذاهب جدید به نوبه خود پاپ های دیگری شدند و از مردم روی برتافتند. چنان که لوتر اصلاح کننده دین مسیح فتوی داد که اگر زبردستان زشتکار و بیدادگر هم باشند، زیردستان نباید سرکشی کنند. و نیز می گفت که دهقان های شورشی را، به هر وسیله ای که پیش آید، باید از میان برداشت و قتل عام کرد؛ زیرا هیچ چیز مسموم کننده تر و زیان بارتر و شیطانی تر از یک فرد شورشی وجود ندارد. لوتر می گفت که قتل دهقانان سرکش چون کشتن سگ هار امری واجب است، زیرا اگر چنین کسی نابود نشود به آدمیان حمله خواهد کرد و زمین ها را متصرف خواهد شد. نتیجه آن شد که تنها در ایالت آلزاس هیجده هزار دهقان به دست ستمکاران خفه شدند.
نتیجه دیگر تفرقه مذهبی، جنگ طویلی بود که در اوایل قرن هفدهم در اروپا به وجود آمد. این جنگ که از سال ۱۶۱۸ تا ۱۶۴۷ به طول انجامید به جنگ های سی ساله مشهور است. صحنه عمده این جنگ ها نواحی مختلف آلمان و اروپای مرکزی بود. علت اساسی زد و خورد، منفعت جویی و قدرت طلبی سران ایالات و کشورهای اروپایی بود و اختلاف مذهبی بهانه آن.
حاکم هر ایالت آلمان سهم بیشتری می خواست. امپراتور اتریش مایل بود که همه آلمان را به صورت حکومت سلطنتی موروثی، تحت نظر خود درآورد. و نیز می خواست که برای ضبط اموال مخالفان مذهبی، مذاهب تازه را در داخل قلمرو حکومت خود براندازد.
این امر، با مقاومت ملل جزو امپراتوری اتریش مواجه شد و نیز قدرت طلبی اتریش به زیان فرانسه و سوئد، که دولت های نیرومند آن زمان بودند، تمام می شد.
پادشاه سوئد می خواست که دریای بالتیک را تبدیل به « دریاچه سوئدی » کند. این قدرت جویی با منافع لهستان و دانمارک و اتریش تماس مستقیم داشت. به ظاهر سخن از مذهب بود و در باطن این کشمکش ها.
جنگ نخست از آلمان آغاز شد. سپس سوئد به لهستان حمله کرد و رفته رفته دولت های اتریش، دانمارک، اسپانیا و فرانسه نیز وارد جنگ شدند و مدت سی ی سال اروپا صحنه زد و خوردهای خونین بود.
در آن زمان سپاه منظم وجود نداشت و سران کشورها از اینجا و آنجا سرباز می گرفتند. ماموران نظامی هرکه را می یافتند به اردوگاه می بردند. سربازان برای تحصیل وسایل زندگی به یغما می پرداختند. به دنبال سپاه، انبوهی از غارتگران که آنان را « کلاغان میدان جنگ » می نامیدند در حرکت بودند. بدیهی است گذر کردن چنین سپاهی برای دهقانان مصیبتی بزرگ بود. چه بسا که سربازان مزارع و خانه های کشور خودی را نیز غارت می کردند.
با این مقدمات تصور وضع آلمان که صحنه عمده زد و خوردها بود آسان است: دهقانان به جنگل ها می گریختند. چون چارپایی نمی ماند، دهقان خود کار چارپا را انجام می داد. نوشته اند که در ناحیه رن، یعنی آبادترین و زرخیزترین نواحی آلمان، از دهکده های ششصدنفری جز بیست تن کسی زنده نماند. شهرها نیز وضع بهتری از روستاها نداشت. فقر و قحطی و مرض بیداد می کرد، حتی مردم شهر از حمله گرگ ها امان نداشتند.
و این حقایق تاریخی زمینه ای است که در آن، برشت بنای نمایشنامه خود را، مستقل از تاریخ و با شکوه خاص هنر، پی افکنده است.

اشخاص نمایش:
گوینده. ننه دلاور. ایلیف. « سویسی » . کاترین. مامور سربازگیری. سرجوخه. آشپز. سروان. قاضی عسکر. ناظرخرج. ایوت. سرباز. مردی که یک چشمش را با نوار بسته است. سرگروهبان. سرهنگ. دو سرباز. منشی. دو سرباز، یکی مست و دیگری مسن. دو سرباز. مرد روستایی. زن روستایی. جوان روستایی. پیرزن روستایی. ستوان. زن روستایی. مرد روستایی. پسر روستایی.