ژاپن امروز

‍ سویچیرو هوندا، موسس کارخانجات هوندا
🔹هوندا، شرکت خودروسازی ژاپنی و چندملیتی است، که به لحاظ تولید موتور سیکلت، موتور خودرو و خودرو در جهان شناخته میشود. سویچیرو هوندا در سال ۱۹۰۶ در شهر کومیو ژاپن متولد شد. او در کودکی به پدرش که تعمیرکار دوچرخه بود کمک میکرد. در ۱۵ سالگی و بدون داشتن تحصیلات رسمی، هوندا برای یافتن کار به توکیو رفت. او به عنوان شاگرد در یک گاراژ پذیرفته شد، اما مجبور به پرستاری از کودک صاحب گاراژ شد. هوندا که ناراحت و خسته شده بود به خانه بازگشت، اما فقط شش ماه در آنجا ماند و دوباره به توکیو برگشت. این مرتبه به عنوان مکانیک خودرو شش سال در توکیو ماند و در ۲۲ سالگی به زادگاهش بازگشت تا خودش به تعمیر خودرو بپردازد. علاقه هوندا به خودرو، او را بسوی خودروهای مسابقه سوق داد، و هوندا توانست در سال ۱۹۳۶، میانگین رکورد سرعت جدیدی خلق کند. اما او دچار یک سانحه شدید شد و تعدادی از استخوان هایش از جمله مچ هر دو دستش شکسته شد. همسرش که نگران سلامت هوندا بود، از او خواست که به مسابقه با اتوموبیل پایان دهد.
🔹او در سال ۱۹۳۸ به سراغ تولید رینگ پیستون رفت و "شرکت صنایع سنگین توکای سیکی" را تاسیس کرد. او هنوز از نداشتن تحصیلات رنج میبرد و به همین دلیل در دانشکده فناوری هاماماتسو ثبت نام کرد. او دانشجویی ضعیف بود. نیاز او به کار، انجام دادن تکالیفش را دشوار ساخته بود. او تمایل نداشت به مباحث مهندسی گوش کند که ربطی به رینگ پیستون نداشتند؛ به هر حال او تحصیلش را رها کرد.... با بمباران هواپیماهای آمریکایی در سال ۱۹۴۴ و وقوع زمین لرزه ۱۹۴۵ میکاوا، تمامی تاسیسات کارخانه توکای سیکی از بین رفت. در سال ۱۹۴۸، هوندا شرکت توکای سیکی را به قیمت ۴۵۰۰۰۰ ین به تویوتا فروخت. در سال ۱۹۴۸ هوندا همراه یکی از اقوامش شرکت "تاکئو فوجیساوا" را تاسیس کرد. این دو مرد دیدگاههای یکسانی درباره استراتژی صنعتی پس از جنگ ژاپن داشتند. هر دو به سرمایه گذاری بلند مدت اعتقاد داشتند و فوجیساوا موافقت کرد که با هوندا شریک شده و در یک شرکت جدید تولید موتور سرمایه گذاری کنند. هوندا مسئولیت مهندسی و فوجیساوا مسئولیت بازاریابی و فروش را به عهده گرفتند. در دهه ۱۹۵۰، هوندا قرارداد فروش کل موتورهای تولیدی شرکتش را به شرکتی بنام کیتاگاوا امضاء کرد.
🔹هوندا به مشکلات مالی ناشی از این قرارداد پرداخت و آنرا با معاملاتی جایگزین کرد که موتور سیکلت های کامل را به توزیع کنندگان عرضه میکرد. نخستین کار بزرگ این شرکت مدل کیوب بود که به مشتریان قدرت انتخاب میداد تا موتوری مناسب برای دوچرخه هایشان با یک موتور سیکلت کامل را بخرند. در عرض کمتر از یکسال، فروش کیوب به ۶۵۰۰ دستگاه در ماه رسید و هوندا توانست ۷۰درصد بازار داخلی موتور سیکلت در ژاپن را بدست آورد. هوندا در زمینه طراحی محصول عالی عمل میکرد. او شخصا سفر میکرد تا به تحقیق درباره بازارهای جهانی بپردازد. او در مسابقات موتورسواری شرکت میکرد و از این رقابتها یادداشت برمیداشت. با استفاده از بهترین رقابتها به عنوان یک محک و معیار، هوندا موتور سیکلت های خود را از محصولاتی معمولی به بهترین موتورهای مسابقه ای در جهان تبدیل ساخت. سال ۱۹۵۹ سالی بزرگ برای هوندا بود که توانست موتوری جدید بنام "سوپر کیوب" تولید کند. برای تولید این مدل، هوندا بزرگترین کارخانه تولید موتور سیکلت در جهان را در شهر سوزوکا تاسیس کرد که تولید آن ۳۰۰۰۰ دستگاه در ماه بود. همچنین در سال ۱۹۵۹، هوندا نخستین نمایندگی خود را در ایالات متحده افتتاح کرد.
🔹شرکت هوندا بازار موتور سیکلت را از آن خود کرد و بیشترین تاثیر را بر بازار خودرو گذارد. در پایان قرن بیستم، این شرکت همچنان تولید کننده شماره یک موتور سیکلت در جهان بود. هوندا در اکتبر سال ۱۹۷۳ بازنشست شد. او در سالهای بعد نیز نقش نظارتی و مشاوره را در شرکت ایفا میکرد. بسیاری از نشریات دهه هشتاد میلادی او را با لقب "هنری فورد ژاپن" خطاب میکردند. هوندا و فوجیساوا با هم پیمانی بسته‌ بودند که هرگز پسران خود را مجبور به فعالیت و استخدام در شرکت نکنند. همین رویکرد صحیح باعث شد که پسر او یعنی "هیروتوشی هوندا" شرکت "موگن" را تاسیس کند. این شرکت به عنوان ارتقا دهنده اتومبیل های هوندا فعالیت دارد و به شکل مستقل خودروهای مسابقه خودش را نیز تولید میکند. سرانجام هوندا در سال ۱۹۹۲ و بر اثر بیماری ریوی و پیش از مرحله مجارستان رقابت های فرمول یک درگذشت. "آیرون سنا"، راننده تیم هوندا که در این رقابت پیروز شد این موفقیت را به سویچیرو هوندا تقدیم کرد.
📰 مجله میثاق مدیران، اندیشمندان و پیشگامان مدیریت: سوئچیرو هوندا، آبان۱۳۸۵، ص۳۲-۳۵.
✒محمد امیری
کانال کتابهای ممنوعه

از گذشته آموختن و از آن گذشتن: تجربه ژاپن
در میان یادداشت‌هایم چشمم افتاد به خلاصه کتاب «در میان ژاپنیها: مردم و مدیران» (حسین افشین منش، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، 1377). دوباره آن را مرور کردم. نکات خوبی در آن آمده بود که شایسته اشاره است. این کتاب در اصل در زمان جنگ ایران و عراق نوشته شده است. در این زمان نویسنده برای آموزش مدیریت مدتی به ژاپن رفته بود و این کتاب سفرنامه او است.
🖍 یکی از نکات خوب این کتاب اشاره به موضع ژاپنیها در باب حمله اتمی به هیروشیما است. به گفته نویسنده، ژاپنی ها در این قضیه هم ژاپنی ها را مقصر می‌دانند و هم آمریکاییها را. با این حال، زیاد در پی برجسته کردن این مسئله و تأکید بر آن نیستند، بلکه ترجیح می‌دهند از آن درس بگیرند و بگذرند و کشورشان را بهتر کنند (ص 29). با این نگاه، هنگام بازدید از هیروشیما فیلمی مستند به بازدیدکنندگان نشان داده و اصل حادثه شرح داده می‌شود. اما تأکید می‌شود که هیروشیما مرکز اعزام نیرو بر ضد آمریکاییان و بمباران پرل هاربر بود و انتظار می‌رفت که روزی در معرض حمله قرار گیرد. همچنین از مسبب حادثه چیزی نمی‌گویند و به سادگی از آن می‌گذرند. هنگامی که درباره نقش آمریکا در بمباران پرسش می‌شود، راهنما توضیح می‌دهد: «البته ما از آمریکایی‌ها دل خوشی نداریم، اما به هر حال در جنگ امکان پیش آمدن هر فاجعه‌ای می‌رود» (ص119).
نویسنده با دیدن این ماجرا نتیجه می‌گیرد که نباید علت بدبختی را بیرون از خود جست، برعکس باید در نهایت ریشه‌های مشکلات را در درون خود جستجو کرد (ص120).
🖍 همچنین در کتاب‌های تاریخ که در مدارس خوانده می‌شود، «ذکری از مسئله هیروشیما و بمباران اتمی ژاپن را نمی‌بینم. از آقای هایاما علت را می‌پرسم. می‌گوید نظام فرهنگی ما عقیده دارد که نباید اختلافات نسل‌های گذشته را به میان نسل‌های بعد آورد. لزومی ندارد که جوانان خود را با فجایع قبلی که در دنیا روی داده آزرده کرده دشمنی بین ملت‌ها را شعله‌ور سازیم. ما که قرار نیست وارد جنگی دیگر شویم، دلیلی نیز برای یادآوری گذشته نداریم» (ص171).
🖍 مدیران این کشور با این نگرش، فرهنگی را رواج داده‌اند که حاصل آن اقتصاد نیرومند و مصرف پایین است. خانه‌های آن‌جا کوچک است، تا جایی که خانه‌های ژاپنی غالباً بین 35-40 متری است و از این که می‌شنوند در ایران خانه‌های هزار متری هم یافت می‌شود حیرت می‌کنند. برای آن‌ها خانه فقط برای خواب است و بس (ص181).
🖍 ژاپنیها به واقع از موهبت جنگ بهره بردند و از طریق آمریکایی ها موفق شدند کیفیت اجناس خود را بالا ببرند. به گفته مدرس ژاپنی مدیریت، موفقیت ژاپن مرهون عوامل مختلفی چون شانس و موقعیت منطقه و به خصوص جنگ کره بوده است. در واقع، اجناس ژاپنی در آن موقع بنجل بود و بر اساس سختگیری آمریکایی‌ها در مقام مشتری ارتقای کیفیت پیدا کرد. به گفته پروفسور تاکاناکا:
«تقدیر خواست که ما در جنگ کره نقش تدارکات را برای آمریکا بازی کنیم. تولید کالاهای نظامی و سختگیری مشتری آمریکایی از بابت کیفیت محصول، خود به خود کارگران و مدیران ما را به سوی کیفیت بهتر هدایت کرد» (ص227).
این درس‌آموزی از گذشته است و در گذشته نماندن است.
۹ فروردین ۱۳۹۷
سید حسن اسلامی