نقدی بر نقد شوهر آهو خانم

شوهر آهو خانم یکی از آثار ارزشمند ادبیات پارسی است که در سال 1340 به عنوان کتاب برگزیدة سال انتخاب شد و به «غمنامه زن ایرانی» شهره گشت. از جمله کسانی که در سال 1340 به تمجید این اثر پرداختند، آقایان بزرگ علوی، محمد اسلامی ندوشن و نجف دریابندری می‌باشند، که آن را همتراز آثار اونوره دو بالزاک قرار دادند. اما چندی بعد گروهی دست به نقد این کتاب زده و ایرادات آن را مطرح نمودند. از جمله محمدعلی سپانلو که از نابرابری سطح دانش شخصیت‌های داستان با نوع سخنانی که می‌گویند، انتقاد می‌کند. حسن عابدینی نیز از محاوره‌ای نبودن گفتگوها ایراد می‌گیرد.؛ اما برخی از اشکالاتی که از این رمان گرفته شده است عمدتاً نابه‌جا و اشتباه میباشد. یکی از عمده‌ترین دلایلی که سبب بروز این اشتباهات گشته است، نگاه یکسویه و تک بعدی به رمان شوهر آهو خانم است. اگر منتقدان، این رمان را در کنار کتابهای روانشناسی، ادبیات، اساطیر و تاریخی که در آن سالها مورد توجه خوانندگان ایرانی بوده اند، و همزمان بررسی مینمودند، به عمق منظور و اشارات علی محمد افغانی پی برده و از بازگویی نکاتی که به عنوان عیب مطرح ساخته ، صرف نظر کرده و همان نکات به ظاهر معیوب را به عنوان حسن و اوج نکته سنجی و درایت نویسنده مطرح میساختند. دفاع از اثر علی محمد افغانی میسر نمیگردد مگر با مطالعه بسیاری از کتب مشهور دهه سی شمسی و با استفاده از نظریات نشانه‌-معنا شناسی و بینامتنیت. از داستان شوهر آهو خانم ایرادات زیادی گرفته شده است؛ به همین سبب در این کتاب، ابتدا تعدادی از این ایرادات را معرفی نموده و سپس با دلایل منطقی به رد و توجیه آنها پرداخته خواهد شد. ایراداتی که در این کتاب بررسی خواهند شد شامل موارد زیر میباشد:
• بی دقتی و فراموشکاری نویسنده در ذکر بعضی وقایع
• کم لطفی به حافظ با نوشتن « خوبان به وعده وفا نمیکنند» به جای مصرع «هزار وعده خوبان یکی وفا نکند»
• ذکر بیسوادی میران به عنوان عامل پسرفت او
• ندانستن شرایط قانون سه طلاقه در آیین شیعه
• استفاده از جمله «خر نخورد»
• انتقادی نبودن متن اثر
• به کارگیری تشبیهات و تعبیرات سنگین
• استفاده از گویش تهرانی و درز گرفتن از گویش کرمانشاهی
• کاربرد واژگان و اداهای زنانه از سوی سیّد میران
• کاربرد واژه انگلیسی نکتار از سوی حسین خان ضربی
• عدم کاربرد اصطلاح مشهور «بینی و بین الله» از سوی حسین خان ضربی
• کاربرد صفت «پلاسیده» برای زهرا رشتی همسر حسین خان ضربی
• اعتقاد به بعد مادی فلسفه خیام با بیان آن از زبان هما
• وجود ابهامات بی پاسخ درباره هما و دلیل خرید زعفران برای او