دفترهای فلسفی: دفترهای هگل

کتاب «دفترهای فلسفی دفترهای هگل» نوشته ولادیمیر ایلیچ لنین و ترجمه‌ی حسن مرتضوی است. دفترهای فلسفی لنین تسویه‌حساب فلسفی وی با گذشته‌ای است که طی آن تحت تاثیر دیدگاه‌های فلسفی رهبران عقیدتی بین‌الملل دوم، به‌ویژه پلخانف، بود؛جهشی است عظیم در اندیشه‌ی رهبری سیاسی و انقلابی که برای نخستین بار با منطق هگل روبه‌رو می‌شود و نظراتی را بیان می‌کند که با نظرات ارتدکسی غالب بر مارکسیست‌های آن دوره به‌شدت متضاد است. متاسفانه لنین انقلابی، سیاست‌مداری شناخته می‌شود که افق پیش روی‌اش از چارچوب اندیشه‌های فلسفی بین‌الملل دوم فراتر نمی‌رود، انقلابی‌ای که برجسته‌ترین خصوصیتش را توانایی در سازمان‌دهی می‌دانند؛ این در حالی است که دیالکتیک هگلی که در نتیجه‌ی نفوق فلسفه‌ی پوزیتیویستی به قفسه‌های خاک گرفته‌ی کتابخانه‌های دانشگاه‌ها تبعیدشده بود، نخست با تلاش تئوریک لنین و نه لوکاچ یا کرش یا گرامشی یا لوکزامبورگ زنده شده و تکان دوباره‌ای به خود داد. تاثیرهای عمیق این بررسی بر دیدگاه‌های خود لنین درباره‌ی امپریالیسم و از همه مهم‌تر انقلاب اکتبر مشهود است.

در بخشی از متن این کتاب می‌خوانید:
« دفترهای هگل اندیشه‌های لنین درباره‌ی هگل است و خطاب به خود نوشته‌شده است. ازاین‌رو لنین ضرورتی نمی‌دیده عباراتی از هگل را که بررسی کرده به‌طور کامل بنویسد و فقط با ذکر منبع و صفحه مرجع خود را مشخص کرده است. اما خواننده‌ی کنونی به‌ویژه خواننده‌ی فارسی‌زبان که شروع به خواندن این دفترها می‌کند به‌دشواری متوجه می‌شود که این بحث‌ها به چه بخشی از اندیشه‌های هگل مربوط است. پیچیدگی ماجرا در این است که اساسی‌ترین بخش این دفترها مربوط به منطق و دانشنامه است که هیچ ترجمه‌ای از این دو کتاب به فارسی وجود ندارد. این ضعف بزرگی بود که در نخستین ترجمه‌ی فارسی دفترهای فلسفی لنین به چشم می‌خورد...»