تفسیر بصائر یمینی - جلد 1

تفسیر بصائر یمینی، یکی از آثار گرانقدر فارسی و در بین تفاسیر خاصه، ممتاز است. اهمیت آن از لحاظ تطور زبان و نثر فارسی، محتاج به شرح نیست، زیرا کتابی که در قرن ششم هجری، به زبان فارسی پاک خراسان، نوشته شده باشد برای دوستداران زبان و ادب فارسی، ارزش بسیار دارد. استاد فیاض در این خصوص نوشته‌اند: «این کتاب، در فن خود بسیار ممتاز، و در زبان فارسی، کتابی، بدین خوبی و جامعیت، در باب خود تالیف نشده است» سبک تحریر و طرز تلفیق جملات و استعمال مفردات و ترکیبات و قدرت بی‌اندازه در استفاده از صنایع لفظی و معنوی به صورت طبیعی، یادآور نثر استادانه و جاندار و پخته کلیله و دمنه است. جز آن‌که مولف (نیشابوری) از شعر فارسی و عربی، به مقتضای مقام، در چند مورد، بیشتر، استفاده نکرده است. همچنین این کتاب شایان، افزون بر استواری در نثر و روانی و مفهوم بودن آن، تفسیری کوتاه و جذاب به خوانندگان، عرضه می‌دارد. مفسّر، افزون بر آشنایی به قواعد عربی و معلومات لازم برای درک درست فهم قرآن، در بکارگیری واژگان فارسی و ایجاد جاذبه‌های کتابخوانی آن دوران موفق بوده است، زیرا تبیین و شرح آیات را با ذکر قصه‌ها، حکایت‌ها، مثال‌های تاریخی، پندهای تربیتی و اخلاقی همراه می‌سازد که برای خواننده جاذبه دارد و همین ویژگی، موجب گردیده که به مدت اندکی، مورد استقبال خوانندگان قرار گیرد.
از لحاظ موضوع و علوم قرآنی نیز بصائر کتاب پرارزش و نفیسی است، به خصوص که شیوه‌ی تالیف و تدوین آن با سایر تفسیرها فرق دارد. در تفسیرهای فارسی، معمول این است که ابتدا ترجمه تحت‌الفظی آیات را می‌آورند و بعد درباره شأن نزول و اختلافات قرائت و دقایق صرف و نحوی بحث می‌کنند و گاهی هم قصص قرآن را به تفصیل می‌آورند در بصائر، مولف، تحت عنوان بصیره یا بصیرة، ادای منظور کرده و کتاب را بر حسب موضوع، به فصولی تقسیم کرده است. این کتاب نه ترجمه خالص است، آن چنان که در قرن‌های پیش از پنجم در ایران معمول بوده است که ترجمه‌هایی تحت‌الفظی و بدون توجه به احتمالات و نظرگاه‌های تفسیری باشد و نه آن چنان تفصیل و شرح و نقل اقوال و ذکر قراءات و برخوردهای کلامی باشد که از غرض تربیتی و هدایتی قرآن و حاجت توده مردم به دور باشد. نیشابوری، درباره شکل کلی تفسیر خود چنین می‌نویسد: «و از روزگار فرصتی یافتم ... روی به تحریر این تفسیر بر زبان پارسی که فواید آن عام‌تر باشد و حاجت مردم در این بلاد بدان ظاهرتر، آوردم و نام آن را «بصائر» نهادم، و آن را به غرائب معانی و لطائف اشارات، که تا این غایت از حجاب تازی بیرون نیامده است بیارستم و هر قصه که تفسیر آیت بدان تعلق دارد و بی‌شناخت آن قصه وقوف بر سیاقت آیت معتذر باشد در مقدمه هر چه مستوفی‌تر یاد کردم، تا به تقدیر غرض و تفهیم مقصود آسان‌تر باشد»