سفرنامه پلان کارپن: نخستین سفیر واتیکان در دربار مغول در سال ۱۲۴۵ میلادی

در محیط نیمه‌تاریک اروپای سده‌های میانی که روابط بازرگانی و سیاسی آن با همه جهان قطع بوده و اروپاییان در چهاردیواری خود زندگی می‌کردند، خبرهای وحشت‌انگیز حمله مغولان به‌ویژه به اروپای خاوری هیجان و اضطراب بی‌مانندی به وجود آورده بود. پاپ اعظم با مسئولیتی که داشت درصدد چاره‌اندیشی برآمده و تنها در جستجوی اتحاد میان اروپاییان نبود؛ پس برای به‌دست آوردن آگاهی درست تصمیم گرفته بود که سفیری به آسیای مرکزی و دربار مغول بفرستد. این نخستین سفیر و حتی جهانگرد اروپایی است که در سده‌های میانی چنین مامویتی یافته بود. پلان کارپن در این سفارت موفقیت سیاسی به دست نیاورد؛ بدین معنا که با وجود آزادی دینی و تحمل زیاد مغولان در برابر ادیان گوناگون، آنها آمادگی پذیرفتن دین عیسوی را بدان‌گونه که اروپاییان تصور می‌کردند نداشتند. ماموریت دیگر کارپن، اکتشافات جغرافیایی و پژوهش‌های اجتماعی و آگاهی از نیروی جنگی مغولان به بهترین وجه انجام شده بود و وی نخستین اروپایی بود که توانست تا مرکز مغولستان رفته و از وضع جغرافیایی و اجتماعی آنجا آگاه شود. کتاب وی در سال ۱۲۴۷ میلادی نوشته شده بود. در همان زمان نسخه‌های خطی آن در سراسر اروپا منتشر شده و دویست سال پس از این تاریخ، یعنی در سال ۱۴۷۳ میلادی متن اصلی کتاب که به زبان لاتینی است، در شهر استراسبورگ به چاپ رسیده بود.