یادگار در دانش پزشکی و داروسازی

به اهتمام: مهدی محقق

این کتاب از آثار زین الدّین اسماعیل بن الحسن بن محمّد بن احمد حسینی جرجانی معروف به سیّد اسماعیل جرجانی است که در نیمه اوّل قرن پنجم و ششم می‌زیسته و در خوارزم و مرو اقامت داشته و به قول اشهر در سال ۵۳۱ در همان شهر درگذشته است. او مورد حمایت سلاطین خوارزمشاهیان بوده و مهم‌ترین اثر پزشکی خود یعنی ذخیره خوارزمشاهی را بنام قطب الدّین و اثر دیگر خود یعنی الاغراض الطبّیّه و المباحث العلائیّه را بنام علاالدّین از شاهان آن سلسله کرده است. او که این دو کتاب را برای منتهیان و مستکملان به رشته تحریر درآورده و در هر دو به ویژه در ذخیره به تفصیل پرداخته، دو کتاب دیگر هم ساخته تا مبتدیان و متعلّمان از آن بهره‌مند گردند و در این دو کتاب راه اختصار را پیموده است یکی خفّی علائی و دیگری کتاب یادگار است که اکنون در دسترس اهل علم قرار می‌گیرد. سیّد امام اسمعیل بن حسن بن محمّد بن احمد الحسینی الجرجانی- رحمه اللّه علیه- چنین می‌فرماید: که معلوم است که عنایت همه آن نباشد که کسی را چیزی بخشند و یا در کاری یاری دهند، لیکن عنایت بزرگ آن است که کسی را فایده دهند و یادگاری سازند او را که در حق او عنایت بود و همه خلق را به کار آید و سودمند باشد و منفعت تن بود و آسایش جان و هرچند که هزینه کنند سپری نشود، بلکه هرچند از وی خرج کنند پاینده‌تر و فزاینده‌تر باشد و آن علم است، خاصّه علم طب که از خرج کردن آن مهارت افزاید و تجربه حاصل گردد و از بهر عنایتی که نگرانی است در معنی غلامکان و موالی و فرزندان ایشان شفقت نمودن شرط است؛ این مختصر ساخته آمد تا ایشان را به وقت حاجت این به دیگری نباید رفت و از من یادگاری باشد. بدین سبب این مختصر یادگار نام نهاده آمد و بیان کرده شد، و اللّه ولیّ العظمه و التّوفیق. و این مختصر بر پنج بخش نهاده آمد.