داروهای قلبی

چهارده باب پیرامون مباحث قوای، ارواح عوارض نفسانیه و داروهای قلبی با نگاهی بر طبیعیات و پزشکی کهن بر پایه رساله الادویه القلبیه ابن سینا

داروهای قلبی اثر محمدباقرموسوی پزشک شاه سلطان حسین صفوی، همانگونه که از نامش پیداست داروهایی که به حال قلب سودمند است را مورد مطالعه قرار داده است.
کتاب حاضر نیز به جهاتی که خواهد آمد از ارزش علمی چندانی برخوردار نیست.عدم توجه پزشکانی که بعد از روزگار مولف می‌زیسته‌اند به این اثر نیز موید عدم ارزش عملی این اثر است.
از تاریخ تالیف این کتاب اطلاعی نداریم ولی با توجه به آخرین سال سلطنت شاه سلطان حسین صفوی یعنی ۱۱۳۵ق مسلماً کتاب حاضر نمی‌تواند دیرتر از این تاریخ تالیف شده باشد. مولف این کتاب را به شاه سلطان حسین هدیه نموده است.
این اثر در یک مقدمه و چهارده باب تدوین یافته است. بجز یکی دو باب از کتاب باقی ابواب فاقد فصل بندی است.
در این کتاب از نثر روان و ادیبانه خبری نیست. نگاهی به نثر کتاب بیانگر این است که این کتاب بیشتر ترجمه، آن هم ترجمه‌ای گنگ و ناپخته است.
کتاب با مقدمه‌ای از مصحح کتاب آغاز شده است. این مقدمه مفصل درباره تاریخ پزشکی از پایان سامانیان تا صفویان، شکل‌گیری صفویه، طب در دوران صفوی، بررسی مولف و کتاب داروهای قلبی نگاشته است.
مولف در تالیف خود علی‌رغم نام ادویه قلبی بر کتاب، داروهای قلبی را تنها بخش فرعی و پایانی کتاب قرار داده است که آن هم گرته‌برداری از رساله ادویه قلبیه ابن سیناست. حتی در این اثر بخش داروهای ترکیبی نیز که در بخش پانزدهم و شانزدهم رساله ابن سینا آمده به چشم نمی‌خورد. بیشتر حجم کتاب به تعریف و توصیف و بحث از اصطلاحاتی چون روح، قوای نفسانی، قوای طبیعی، استعدادات و عوارض نفسانی اختصاص دارد.
در حقیقت در این کتاب به جز بخش مفردات پزشکی که آن هم اختصاص به گیاهان و جانوران و سنگ‌ها دارد، از دیگر رشته‌های مرتبط با بیماری‌های قلبی که در متون کهن بدان پرداخته شده نشانی نمی‌یابیم.
آنچه از این کتاب استنباط می‌شود این است که مولف از خلاقیت فراوانی برای ارائه مطالب جدید برخوردار نبوده و تنها می‌کوشیده که از آراء گذشتگان پر آوازه بهره گیرد. بخش‌های زیادی از کتاب نقل قول از متون دیگر عربی است بنابراین شاید بتوان مولف را تنها گردآورنده و مترجم دانست.