ناتان خردمند: نمایشنامه در پنج پرده

داستان نمایشنامه ناتان خردمند از این قرار است: ناتان بازرگان ثروتمند یهودی در اورشلیم از سفر طولانی خود به خانه بازمی‌گردد و آگاه می‌شود که همه زندگی‌اش در یک آتش‌سوزی مهیب از بین رفته است. فقط دخترخوانده‌اش با فداکاری یک مجاهد مسیحی توانسته از میان آتش جان سالم به در برد. پسر و دختر جوان به یک‌دیگر دل می‌بازند ولی در دربار، صلاح‌الدین که از اعدام مرد جوان مسیحی به علت شباهتی که با اسد، برادر شهیدش دارد چشم‌پوشی می‌کند و روشن می‌شود که این دو جوان، برادر و خواهر و فرزندان اسد، برادر سلطان، هستند. صلاح‌الدین، ناتان را احضار می‌کند تا شاید بتواند به کمک او خزانه خالی خود را برای ادامه جنگ با مسیحیان پر کند. سلطان در گفت‌وگو با ناتان، مرد فرزانه‌ای را پیش روی خود می‌بیند و در برابر او درخواست کمک مالی را به کنار می‌گذارد و با پرسش درباره حقیقت دین، او را مجذوب خود می‌کند. داستان در دوران جنگ‌های صلیبی سوم اتفاق می‌افتد که مسیحیان، یهودیان و مسلمانان با شدت هرچه تمام‌تر به جان هم افتاده بودند. موضوع نمایش‌نامه حاضر دعوت از ادیان سه‌گانه الهی برای تفاهم بیش‌تر و ترک دشمنی میان آن‌ها است.