ناتان خردمند: نمایشنامه در پنج پرده

داستان نمایشنامۀ ناتان خردمند از این قرار است: ناتان ـ بازرگان ثروتمند یهودی در اورشلیم ـ از سفر طولانی خود به خانه بازمی‌گردد و آگاه می‌شود که همۀ زندگی‌اش در یک آتش‌سوزی مهیب از بین رفته است. فقط دخترخوانده‌اش با فداکاری یک مجاهد مسیحی توانسته از میان آتش جان سالم به در برد. پسر و دختر جوان به یک‌دیگر دل می‌بازند ولی در دربار، صلاح‌الدین که از اعدام مرد جوان مسیحی به علت شباهتی که با اسد، برادر شهیدش دارد چشم‌پوشی می‌کند و روشن می‌شود که این دو جوان، برادر و خواهر و فرزندان اسد، برادر سلطان، هستند. صلاح‌الدین، ناتان را احضار می‌‌کند تا شاید بتواند به کمک او خزانۀ خالی خود را برای ادامۀ جنگ با مسیحیان پر کند. سلطان در گفت‌وگو با ناتان، مرد فرزانه‌ای را پیش روی خود می‌بیند و در برابر او درخواست کمک مالی را به کنار می‌گذارد و با پرسش دربارۀ حقیقت دین، او را مجذوب خود می‌کند. داستان در دوران جنگ‌های صلیبی سوم اتفاق می‌افتد که مسیحیان، یهودیان و مسلمانان با شدت هرچه تمام‌تر به جان هم افتاده بودند. موضوع نمایش‌نامۀ حاضر دعوت از ادیان سه‌گانۀ الهی برای تفاهم بیش‌تر و ترک دشمنی میان آن‌ها است.