سلفی ها

کتاب «سلفی ها» ترجمه بخش نخست کتاب «الفکر الاسلامی الحدیث، بین السلفیین و المجددین» نوشته دکتر محمود اسماعیل، نظریه پرداز مشهور مصری است. او به تحلیل واقع گرایانه از تاریخ و پرهیز از اتوپیاگرایی و آرمان گرایی معتقد است. این نظریه پرداز مصری بر این باور است که در دوران معاصر، دو گرایش مطرح اسلامی بروز و ظهور کرده، یکی سلفی گری و دیگری تجددگرایی.
وی معتقد است که سلفی گری با فئودالیزم و تجدد گرایی با بورژوازی ارتباط تنگاتنگی دارند و همین دلیل باعث شده تا بسیاری او را متهم به استفاده از ادبیات مارکسیستی در تحلیل تاریخ کنند. نویسنده در این کتاب به معرفی جنبش های سلفی می پردازد و باور دارد که ابن تیمیه، پدر فکری جنبش های سلفی است؛ به همین دلیل به بررسی اندیشه های او می پردازد و لبه تیز انتقادات اش را متوجه این اندیشه می کند، اگرچه از نقد «مجدد» ها هم خودداری نمی کند.
نویسنده در مقدمه این کتاب می نویسد:
«آنچه در این کتاب ارائه می شود، فقط تلاش «کاوشگرانه» ابتدایی نیست، بلکه دارای پشتوانه گسترده و عمیقی از متون اندیشمندان معاصر است. اضافه بر آن تحقیقات بسیاری از اندیشمندان عرب و بیگانه هم بهره برده ایم. آنچه ارائه می شود گزیده این منابع است که در آن تامل و تعمق شده و مورد تحلیل قرار گرفته، به امید آنکه در آینده تجزیه و تحلیل و نظریه پردازی شود. خواننده نیز با مطالعه اندیشه هر متفکر با اصول مبانی، دیدگاه و روش فکری، اهداف معرفتی و ایدئولوژیکی ایشان آشنا می شود و سرانجام، با تفسیر- اگر نگوییم نظریه پردازی – علل کامیابی یا ناکامی و نیز «نقش آفرینی»، «گوشه گیری» یا «فروپاشی» این اندیشه ها، بر اساس بازخورد واقعیت های تاریخی پی خواهد برد.»
در بخش اول این کتاب با عنوان «مرجع سلفی گری، ابن تیمیه» می خوانیم:
«تقی الدین ابن تیمیه در سال 661 هجری در شهر «حران» متولد شد و در سال 728 در شهر دمشق درگذشت. وی بیشتر سالهای عمر خود را میان دمشق، قاهره و اسکندریه در راه کسب علم گذراند و مدتی نیز به اتهام تبلیغ اندیشه های سلفی گری و ترویج برنامه های اصلاح طلبانه دینی و اجتماعی زندانی شد.
به نظر ما ابن تیمیه قبل از آنکه مجدد باشد، یک سلفی بود. درست است که فقه دینی حاکم را نفی و برای فروپاشی آن تلاش کرد، اما آنچه ارائه داد بر اساس عقلانیت پی ریزی نشده بود، بلکه علوم منقول را مبنا قرار داد و نقل وی مخالف هر تفکری بود که پس از رسول الله (ص) و خلفای راشدین ارائه می شد – از نظر وی – تنها آن دوره طلایی باید احیا می شد.
پر واضح است که وی حنبلی بود و مذهب ابن حنبل بیش از سایر مذاهب بر «نص» تکیه دارد و درون گرا بوده و به طور مطلق اجتهاد را رد می کند و آراء دیگران را نادیده می انگارد. به طوریکه برخی بر این باورند که ابن حنبل پیش از آنکه فقیه باشد، یک محدث بوده است. بر همین اساس ابن تیمیه ساختار فکری خود را بوجود آورد. از این رو قرآن و سنت را برای تحقق طرح اصلاح گرایانه خود به دلیل اجماع همه مسامانان بر این دو منبع، کافی می دانست. این معارف بسیار محدود و از ارائه یک شیوه و روش فکری ممتاز، عاجز بود. به ویژه اینکه وی همه دستاوردهای فکری پیشین و معاصر را قبول نداشت.علاوه بر آن وی بر نقل تکیه می کرد و هر آنچه را که مبتنی بر عقل بود را مخالف شرع می دانست...