تربت پاکان - جلد 2

«تربت پاکان»، کتابی است به زبان فارسی در معرفی شهر قم و مرقد حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها و دیگر مراقد و آثار تاریخی موجود در این شهر.
کتاب در دو جلد به نحو ذیل تنظیم شده است:
مجلد اول؛ مشتمل بر یک مقدمه و سه بخش و مجلد دوم؛ مشتمل بر یک پیش گفتار، دو بخش و یک خاتمه است.
این کتاب بخشی از بررسی‌ها و مطالعات چندین ساله نویسنده که پیرامون بناها و آثار قدیم شهرستان قم صورت گرفته می‌باشد. در این نوشته خصوصیات بناها و آثار قدیمی شهرستان قم به نحو تفصیلی معرفی گردیده است. لازم به ذکر است که در این کتاب تنها به معرفی آثار دوره اسلامی پرداخته شده و از بناهای دوره پیش از اسلام؛ مانند آتشکده‌ها و پرستشگاه‌ها و نقوش کوه‌ها و تپه‌ها و غیره سخنی به میان نیامده است.

اما مجلد دوم کتاب به معرفی آثار و بناهای قدیم در محدوده کنونی شهر قم اختصاص یافته است.
به باور نویسنده، در کتاب قم و برخی مصادر دیگر، پارهای از اماکن قدیمی قم نام برده شده که به خاطر دگرگونی شکل شهر در طی قرون، تعیین محل وقوع آنها بدون مراجعه به اسنادی که درباره تاریخ این شهر نگاشته شده، امکان پذیر نیست. از این رو نویسنده با هدف معرفی موقعیت دقیق وقوع شهر قدیم قم، بر اساس مآخذ تاریخی معتبر، در پیش گفتار این مجلد به معرفی محل وقوع شهر قدیم قم، رودخانه قم، تپه‌های قل درویش، نهر سعد، مدرسه سورانیک، میدان میر، درب اصفهان، دروازه قلعه، دروازه کنکان، زاویه منصور بیک، سروز و سروزار و نیز مقابر قدیم، و برخی اعلام جغرافیایی آن در کتاب‌های قدیم پرداخته است.
در بخش اول کتاب، بناهای قدیم شهر قم، ذیل چهار عنوان ذیل معرفی گردیده است:
مزارات و مقابر، مساجد، مدارس قدیم و آثار دیگر.
در بخش دوم، بناهای قدیم موجود در روستاها و بلوکات قم ضمن چهار عنوان معرفی گردیده است:
پیرامون شهر، قمرود، قهستان و وازکرود، خلجستان.
در خاتمه به معرفی و ارائه اسناد چهار مدرسه قدیم از مدارس قم در پایان دوره صفوی؛ یعنی مدرسه فیضیه، مدرسه نجف قلیبیک، مدرسه مومنیه و مدرسه خان پرداخته شده است.
در انتهای این مجلد هم تصاویر مربوط به اماکن تاریخی و نیز اسناد مذکور دراین مجلد درج گردیده است.