قنات در ایران: مطالعه موردی قنوات در تهران

قنات را بدون شک می توان شاهرگ اقتصادی قرون متوالی و متمادی ایران قدیم دانست. شبکه قنوات تمام شهرها و روستاها را گرفته بود و علاوه بر تامین آب کشاورزی، آب شرب این سرزمین را تامین می نمود. این سازه کم خرج و بادوام تاب فناوری ناهمساز حفر چاه های عمیق و نیز طاقت توسعه شهرنشینی شتاب زده جدید را نیاورد و دستخوش مصائب و خسارات فراوانی گردید. شهرهای رو به رشد نه تنها نتوانست از این منبع سالم، ارزان و بهداشتی که با محیط زیست و توسعه پایدار همسویی دارد استفاده مناسب ببرد، بلکه خواسته یا ناخواسته به تخریب آن نیز اقدام نمود. رشد سریع شهرها به ویژه تهران باعث گردیده که مساله کمبود آب هم در بخش مدیریت شهری و هم در برنامه ریزی های میان مدت و دراز مدت جایگاه ویژه ای پیدا نماید. گسترش تهران نه تنها باعث باعث از بین رفتن اراضی مرغوب کشاورزی اطراف شهر شد، بلکه با در برگرفتن مسیر قنوات عملا باعث از بین رفتن آنها نیز گردید. محدوده فعلی تهران بیش از 500 رشته قنات را دربر می گیرد اعم از اینکه کل مسیر و یا بخشی از آن در این محدوده باشد. در شرایط حاضر دیگر نمی توان به قنوات تهران (اعم از قنوات خشک، نیمه خشک و یا دایر) به چشم منابع تامین آب نگاه کرد. بلکه باید به آنها به صورت مخازن و مجاری جذب فاضلاب، و ساختاری خطر آفرین و در تعارض با محیط زیست سالم نگریست.