کاروان محبت

به کوشش: اسرار رحمانوف

طغرل احراری در سال ۱۸۶۵ میلادی در روستای زاسون درّه فَلغَر (ناحیۀ عینی امروزی) در شمال تاجیکستان متولد شد؛ اجداد طغرل از اهالی سمرقند بودند و نسب او به خواجه ناصرالدین احرار ولیّ، عارف معروف طریقت نقشبندیه (806-895 ه. ق) می‌رسد. او در سنین جوانی پس از تحصیل دانش‌های زمانه خود در سمرقند و بخارا، به شاعری روی آورد. دیوان وی که در زمان حیاتش در شهر کاگان در ولایت بخارا (در ازبکستان کنونی)، به سال 1916 میلادی، به همت ملا احمدخان رونق، چاپ و منتشر گردید، شامل بیش از سیصد غزل و چندین شعر در قالب‌های مستزاد، مخمس، مسدس، ترجیع‌بند، قصیده و مثنوی‌های کوتاه است. هرچند طغرل در شعرش به طرق مختلف خود را پیرو بیدل دهلوی (شاعر بزرگ سبک هندی 1054-1133) می‌داند اما زبان او از پیچیدگی شعر بیدل فاصلۀ زیادی دارد و شعرش بیشتر آمیزه‌ای از سبک عراقی و هندی است. در اواخر حیات این شاعر بزرگ، مناطق فارسی‌زبان سمرقند و بخارا که در تصرف امپراطوری روسیه بودند، درگیر بحران جنگ جهانی اول شدند. در سال‌های آخر جنگ، کم‌کم ارتش سرخ کمونیستی وارث امپراطوری روسیه شد و بعد شمال تاجیکستان را هم به کشور تازه‌تأسیس اتحاد جماهیر شوروی افزود. طغرل در ابتدای حضور کمونیست‌ها با آنها همکاری کرد اما بعد از شکست ایشان از دسته مجاهدین باسمه‌چی، مورد سوءظن قرار گرفت و در سال ۱۹۱۹ میلادی از سوی سربازان ارتش سرخ تیرباران شد. آرامگاه این شاعر نامی در روستای زاسون شهرستان عینی در شمال تاجیکستان قرار دارد. این کاروان پربار از سروده‌های آبدار محمد نقیب‌خان طغرل احراری (1865 ـ 1919) که یکی از قافله‌سالاران نظم فارسی در انتهای قرن نوزده و ابتدای قرن بیستم میلادی محمل‌آرایی شده تا محموله‌ای از گنجینه عشق و علاقه شاعر را در جاده کشورهای پارسی‌گو به هواداران و انتظاران شعر دری همچون هدیه برد.